Category Archives: การผลิตบัณฑิตทางวิทยาศาสตร์สุขภาพ

ผศ.วิชัย ปทุมชาติพัฒน์

                    ความนำ ครั้งแรกที่เห็นผลของ“หงอนไก่ทะเล”เมื่อกว่าสิบปีมาแล้วที่วัดแห่งหนึ่งในอำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร ก็ได้เห็นถึงความสวยงามของผลขนาดใหญ่ที่มีรูปร่างแปลก ก็ได้นำมาเก็บสะสมไว้ เมื่อเวลาผ่านไปเนิ่นนานจนถึงปัจจุบันก็ยังอยู่ในสภาพเดิม ก็เลยย้อนกลับไปที่วัดเดิม ปรากฏว่าต้นนั้นไม่อยู่แล้ว เลยเสาะหาแหล่งอื่น พบ 3 ต้นที่สวนหลวง ร.9 และสวนธนบุรีรมย์ อีก 3 ต้น ทั้ง6 ต้นนี้ยังเล็กเพิ่งติดผลไม่มาก  ล่าสุดมาพบที่วัดวังชัยทรัพย์วิมลที่อำเภอบ้านแพ้วเช่นเดิม ต้นใหญ่อยู่ในสภาพสมบูรณ์ สูงกว่า10เมตร มีผลดกมาก เมื่อนำมาผลที่ร่วงตามพื้นดินใต้ต้นมาให้ที่ประชุมศูนย์ความหลากหลายทางชีวภาพของมหาวิทยาลัยราชภัฏ 19 แห่ง อาจารย์ทุกท่านก็ความสนใจกันเป็นอย่างมาก เพราะต่างก็ไม่เคยเห็นมาก่อน ผู้เขียนเห็นควรเผยแพร่ให้รู้จักกันให้กว้างขวางยิ่งขึ้น และส่งเสริมให้มีการปลูกมากขึ้น เนื่องจากเป็นพรรณไม้ที่มีประโยชน์หลายด้าน ทั้งด้านให้เนื้อไม้ในการก่อสร้าง ให้ร่มเงา ให้ความสวยงาม เป็นสมุนไพร และผลแห้งที่มีรูปร่างสวยงามยังสามารถนำไปประดิษฐ์เป็นของตกแต่งได้ด้วย

หงอนไก่ทะเล

ชื่อวิทยาศาสตร์              Heritiera littoralis Ait.

ชื่อวงศ์                          STERCULIACEAE

ชื่ออื่นๆ             ไข่ควาย (กระบี่)  ดุหุน (ตรัง)  หงอนไก่

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ต้น สูง  5–15 เมตร ทรงพุ่มค่อนข้างกลม เปลือกต้น สีน้ำตาลเทา แตกสะเก็ดตามยาวเป็นร่องตื้นๆ เปลือกต้นชั้นในสีน้ำตาลอมชมพู ระบบรากตื้นจึงพบว่ารากจะเจริญเติบโตบนผิวดิน ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงสลับ แผ่นใบรูปไข่ ถึงรูปขอบขนาน กว้าง 5–10 ซม. ยาว 10–22 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบกลมมน สอบแคบ หรือเบี้ยวเล็กน้อย ผิวใบเกลี้ยง หลังใบสีเข้ม ท้องใบมีไขสีขาว ขอบใบเรียบ หรือเป็นคลื่นเล็กน้อย เส้นแขนงใบ 7–15 คู่ ปลายเส้นแขนงใบเชื่อมประสานกันก่อนถึงขอบใบ ก้านใบยาว 1–2 ซม. ดอกออกเป็นช่อตามง่ามใบ ดอกรูประฆัง สีเหลือง ผลกลมรี มีครีบเป็นสันด้านบน ผิวเกลี้ยงเป็นมัน ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีน้ำตาลแก่ ขนาดกว้างประมาณ 4 ซม. ยาว 5- 6 ซม. เปลือกด้านในเป็นเส้นใย เป็นผลแห้งชนิดไม่แตก เปลือกผลจะแตกอ้าออกเมื่อเมล็ดจะงอกเป็นต้นกล้าเมล็ดค่อนข้างกลม 1 เมล็ดต่อผล

การขยายพันธุ์               เพาะกล้าด้วยผลแห้ง จะงอกภายใน 2-3 เดือน

การปลูกและบำรุงรักษา  ปลูกด้วยต้นกล้าที่สูงราว 50 ซม. ช่วงต้นฤดูฝน ในทำเลที่เป็นที่ดอนใกล้แหล่งน้ำหรือริมน้ำที่ได้รับแสงแดดเต็มที่ บำรุงรักษาเหมือนไม้ต้นทั่วไป

การใช้ประโยชน์

1. เนื้อไม้สีขาว แข็งแรงทนทาน ใช้ทำเสา ทำชิ้นส่วนต่อเรือ และอุปกรณ์ในการก่อสร้างต่างๆ
2. เมล็ดมีแทนนิน ปรุงเป็นยาแก้ท้องเสียและบิด
3. เปลือก ใช้ต้มน้ำอมบ้วนปากแก้รำมะนาด ปากอักเสบ
4. กิ่งอ่อน มีสารเทนนิน ใช้ถูฟันรักษาเหงือก
5. ใบสวย ปลูกเป็นไม้ประดับ ให้ร่มเงาได้ดี
6. ผลแห้ง นำมาประดับตกแต่ง หรือประดิดประดอยเป็นรูปร่างต่างๆได้สวยงาม

อ้างอิง

โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ. วัลลิ์รุกขบุปผชาติตามรอยพระบาทบรมราชกุมารี. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย.

http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=9484

http://www.doa.go.th/hrc/chumphon (ศูนย์วิจัยพืชสวนชุมพร)

http://www.thaikasetsart.com

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

                    ความนำ ผู้เขียนรู้จักลำไยเถาตั้งแต่เป็นเด็ก เพราะเจ้าของเขาเก็บผลมาขายในตลาดเช้าทั้งๆที่ไม่ใช่ฤดูลำไย เลยขอตามไปดูต้นที่บ้านเขา ก็แปลกใจที่ทำไมมันเลื้อยแบบต้นเฟื่องฟ้า หลังจากนั้นก็ไม่เห็นอีกเลย  เมื่อปีก่อนโชคดีได้พบลำไยเถาคลุมอยู่บนส่วนหนึ่งของหลังคาบ้านของเพื่อนบ้านที่อำเภอวาปีปทุม จังหวัดมหาสารคาม เลยได้ภาพถ่ายมาและขอผลแก่เพื่อเอาเมล็ดมาเพาะกล้าแจกคนที่สนใจ และนำภาพมาเผยแพร่ในเฟสบุ๊ค ก็ได้รับความสนใจกันมากเพราะต่างก็ไม่เคยทราบมาก่อนว่าลำไยแบบนี้ก็มีด้วย ดีใจที่มีคนสนใจอยากปลูกบ้าง จะได้เป็นการอนุรักษ์พรรณไม้เก่าแก่ที่เป็นพันธุกรรมที่แตกต่าง เมื่อมีโอกาสไปที่ต้นเดิมอีก ปรากฏว่าถูกตัดทอนลงมาเกือบหมดทั้งต้น เขาให้เหตุผลว่า หลังคาบ้านจะรับน้ำหนักไม่ได้ อีกเหตุผลหนึ่งคือแม้จะออกผลตลอดปีและดกมาก แต่รสชาติสู้ลำไยทั่วไปไม่ได้ ซื้อกินอร่อยกว่า มองในแง่นักอนุรักษ์ก็เป็นเรื่องน่าเสียดาย เพราะนี่เป็นหนึ่งในความหลากหลายทางชีภาพที่อาจจะสูญหายไปในไม่ช้า

                    ลำไยเถาหรือที่ชาวบ้านทางอีสานเรียกว่า”ลำไยเครือ”นั้นเป็นไม้ต้นรอเลื้อย ลำต้นยืดยาวกิ่งก้านห้อยลง สามารถพันหรือปีนป่ายรั้วหรือหลักได้ ออกดอกติดผลตลอดปี เปลือกผลเป็นสีเขียวอมชมพู ขนาดผลใกล้เคียงกับลำไยทั่วไป แต่เมล็ดโตกว่าลำไยทั่วไป เนื้อหุ้มเมล็ดบาง ฉ่ำน้ำ เนื้อค่อนข้างเหลว  มีเนื้อน้อย รสชาติหวานแต่มีกลิ่นคล้ายกำมะถัน ซึ่งบางคนที่เพิ่งเคยกินก็จะบอกว่ามีกลิ่นคาวเล็กน้อย จึงนิยมปลูกไว้ประดับและให้ร่มเงามากกว่าปลูกไว้รับประทาน ลำไยเถาชอบขึ้นในที่ดอน และต้องการแสงแดดเต็มที่

                    ลำไยและลำไยเถา อยู่ในวงศ์เดียวกันคือ SAPINDACEAE สปีชี่ส์เดียวกัน ต่างกันที่วาไรตี้ มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์เหมือนกันเกือบทั้งหมด ยกเว้นลำต้นของลำไยเถาจะอ่อนไหว โอนเอนไม่ตั้งตรง กิ่งก้านส่วนใหญ่จะห้อยลง ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวเหมือนกัน แต่ใบย่อยมีขนาดเล็กกว่า เปลือกผลเมื่อแก่จัดจะมีสีชมพูเหลือบอยู่บนผิวผลอย่างชัดเจน

ชื่อวิทยาศาสตร์ ของลำไย            Dimocarpus longan Lour.

ชื่อวิทยาศาสตร์                       Dimocarpus  longan var.  obtusus Leenh.

ลำไยเถา

ชื่อวิทยาศาสตร์           Dimocarpus  longan var.  obtusus Leenh.

ชื่อวงศ์                         SAPINDACEAE

ชื่อสามัญ                      Longan

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

                    เป็นไม้พุ่มรอเลื้อยขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 6 เมตร เปลือกลำต้นเรียบ สีน้ำตาล ทรงพุ่มแน่นทึบ ไม่มีรูปร่างที่แน่นอน กิ่งก้านที่แตกมาใหม่จะชูขึ้น ถ้าไม่มีที่เกาะเกี่ยวก็จะงอและห้อยลง   ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียว ปลายคู่ ใบย่อยมี 3-5 คู่ ออกเป็นคู่ตรงข้ามกัน ใบย่อยกว้าง 2-3 ซม. ยาว 4-6 ซม. รูปร่างใบเป็นรูปรีหรือรูปหอก ส่วนปลายใบและฐานใบค่อนข้างป้าน ใบด้านบนมีสีเขียวเข้ม กว่าด้านล่าง ผิวด้านบนเรียบ ส่วนผิวด้านล่างสากเล็กน้อย ขอบใบเรียบไม่มีหยัก ตัวใบมักม้วนลงไปทางหลังใบตามยาวของตัวใบ ดอกออกเป็นช่อแยกแขนงที่ปลายยอด และอาจเกิดจากตาข้าง ช่อดอกยาวประมาณ 20-30 ซม. มีดอกย่อยขนาดเล็กจำนวนมาก ดอกสีขาวหรือขาวอมเหลือง เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 6-8 มม. ผลลำไยเถามีรูปทรงกลมหรือทรงเบี้ยวเล็กน้อย เส้นผ่านศูนย์กลางผล 2.5 -3.5 ซม.  ผลแก่มีสีเขียวปนน้ำตาล หรือสีน้ำตาลอมชมพู ผิวเปลือกบาง เรียบ มีตุ่มเล็กๆ ปกคลุมที่ผิวเปลือกด้านนอก เนื้อบาง ฉ่ำน้ำ รสหวาน เมล็ดมีลักษณะกลม เส้นผ่านศูนย์กลางเมล็ด 1.5 – 2.0 ซม.  ผิวมัน สีน้ำตาลเข้มจนถึงดำ  ส่วนของเมล็ดที่ติดกับขั้วผล มีลักษณะเป็นวงกลมสีขาว ซึ่งเป็นตำแหน่งที่แทงออกมาของต้นกล้า

การขายพันธุ์      เพาะกล้าจากเมล็ด หรือตอนกิ่ง

ประโยชน์ของลำไย

1. ผลลำไย ใช้รับประทานสดเป็นผลไม้ ที่ประกอบด้วยวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ ที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย เช่น วิตามินซี วิตามินบี 12 โปรตีน คาร์โบไฮเดรต แคลเซียม ฟอสฟอรัส โซเดียม โพแทสเซียม ทองแดง เหล็ก เป็นต้น
2. น้ำลำไยช่วยเพิ่มความสดชื่นให้แก่ร่างกาย
3. ทำเป็นอาหารได้ เช่น ข้าวเหนียวเปียกลำไย ลำไยลอยแก้ว วุ้นลำไย
4. ลำไยอบแห้งมีส่วนช่วยยับยั้งการสร้างเม็ดสีผิวได้ดีกว่าการใช้สารเคมี
5. ผลลำไยนำมาแปรรูปได้หลากหลาย เช่น การบรรจุกระป๋อง ลำไยอบแห้ง น้ำลำไยพร้อมดื่ม เป็นต้น
6. เนื้อไม้สีแดงของต้นลำไยมักนิยมนำมาใช้เป็นเครื่องประดับ
7. ด้านสรรพคุณ ลำไยใช้เป็นยารักษาโรคได้ เช่น เป็นยาแก้ท้องร่วง รักษาโรคมาลาเรีย บรรเทาอาการริดสีดวงทวาร เมล็ดลำไยมีสารบรรเทาปวดกล้ามเนื้อ ซึ่งเป็นงานวิจัยของนักวิจัยของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และได้ผลิตออกมาเป็นหลอดในรูปของครีมนวด ได้รับความนิยมมากอย่างรวดเร็ว เป็นต้น

อ้างอิง
http://coursewares.mju.ac.th: แม่โจ้

https://dimocarpuslongan.wordpress.com

http://pirun.kps.ku.ac.th/~b5620104923/a2.html

https://www.thairath.co.th/content/984403

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

ความนำ พรรณไม้ชื่อ “สาละ” มี 2 ชนิด คือ สาละลังกา และ สาละอินเดีย ทั้งสองชนิดนี้มีความแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง แต่ก็ยังเกิดความสับสน และเข้าใจผิดถึงความสำคัญมาเนิ่นนานยากที่จะแก้ไข เพราะเป็นความเชื่อทางด้านไสยศาสตร์และโชคลาภ สาละลังกาเป็นไม้ดอกสวยมาก มีลักษณะรูปร่างของดอกที่พิสดาร หาดอกไม้อื่นมาเทียบได้ยาก อีกทั้งผลขนาดใหญ่เท่าตะกร้อก็ดูโดดเด่น ผู้คนเกือบทั้งหมดเชื่อว่าสาละลังกาเป็นพรรณไม้ที่เกี่ยวข้องกับพุทธประวัติ  พระคุณเจ้าเกือบทุกวัดก็มีความเชื่อเช่นนั้น จึงมีการปลูกสาละลังกาไว้เกือบทุกวัด บางวัดก็ส่งเสริมให้นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างชาติกราบไหว้เพื่อขอพร ทั้งที่ความจริงแล้วนั้น ควรจะกราบไหว้ต้น“สาละอินเดีย” ซึ่งเป็นต้นไม้ที่เกี่ยวข้องกับพุทธประวัติโดยตรง ด้วยเป็นต้นไม้วงศ์เดียวกันกับยางนา จึงเห็นแต่ใบทั้งปี ผู้คนจึงไม่ค่อยรู้จัก โอกาสต่อไปจะนำ“สาละอินเดีย”มาให้รู้จักกัน   

สาละลังกา

ชื่อวิทยาศาสตร์ Couroupita guianensis Aubl.

ชื่อวงศ์  LECYTHIDACEAE

ชื่อสามัญ Cannon-ball tree

ชื่ออื่น ลูกปืนใหญ่

ถิ่นกำเนิด อเมริกาเขตร้อน

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ต้นขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 30 เมตร ผลัดใบหมดทั้งต้นในฤดูหนาว  เรือนยอดทรงกลมหรือรูปไข่ เปลือกลำต้นสีน้ำตาลแกมเทา แตกเป็นร่องและสะเก็ด ใบเดี่ยว  หนา ขนาดใหญ่ เรียงเวียนสลับ เป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปขอบขนานถึงรูปใบหอกแกมรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบสอบหรือมน ขอบใบจักตื้น  กว้าง 5-8 ซม. ยาว 12-25 ซม.  ดอกสีชมพูอมเหลืองหรือแดง หรือม่วงหรือเหลือบทั้งสามสี  ด้านในสีม่วงอ่อนอมชมพู   มีกลิ่นหอมมาก   ออกดอกเป็นช่อแบบช่อกระจะขนาดใหญ่ตามลำต้นแม้กระทั่งโคนต้น   ช่อดอกยาว 30-150 ซม.   ปลายช่อโน้มลง   ออกดอกตลอดปี กลีบดอกหนา  6 กลีบ ทุกกลีบมีขนาดเท่ากัน  กลางดอกนูน ก้านชูเกสรเพศผู้ปรับเป็นแผ่นใหญ่สีขาวขนาดเท่ากลีบดอกและพับครึ่งลงมา ทำให้รูปร่างแปลกไปจากดอกไม้อื่น มีสีขนสั้นสีเหลืองคล้ายแปรงที่ปลาย  เกสรเพศผู้เป็นเส้นยาวสีชมพูแกมเหลืองจำนวนมาก ดอกทยอยบานจากโคนไปหาปลายช่อ นานเป็นเดือน ดอกบานเต็มที่กว้าง 5-10 ซม. ผลทรงกลมใหญ่  เส้นผ่าศูนย์กลาง 10-20 ซม. เปลือกเเข็ง สีน้ำตาลปนแดง ผลสุกมีกลิ่นเหม็นเอียน มีเมล็ดรูปไข่จำนวนมากแทรกอยู่ในเนื้อที่เหนียวข้น

การขยายพันธุ์ เพาะกล้าจากเมล็ด

ประโยชน์ ปลูกเป็นไม้ประดับตามสถานที่ราชการ วัด สวนพฤกษศาสตร์ สวนรุกขชาติ เพราะมีดอกขนาดใหญ่ สวยงาม มีกลิ่นหอม ผลกลมโตคล้ายลูกปืนใหญ่และดกมากก็เป็นสิ่งดึงดูดความสนใจจากผู้คนที่พบเห็น

หมายเหตุ สาละลังกาไม่ได้เกี่ยวข้องกับพุทธประวัติแต่อย่างใด เนื่องจากสาละลังกามีดอกและผลตลอดปี ออกเป็นงวงยาวตามลำต้นตั้งแต่โคนขึ้นไป ซึ่งผลของของลูกปืนใหญ่มีเปลือกแข็งขนาดส้มโอ หรือตะกร้อ  ซึ่งไม่เหมาะแก่การนั่งพักหรือทำกิจใดๆได้ หากผลร่วงใส่ร่างกายก็อาจทำให้บาดเจ็บได้

อ้างอิง 1. http://clgc.agri.kps.ku.ac.th/index.php/linkoldfragrant-2/338-couroupita

2.https://sites.google.com/site/councilcoving1/laksna-thang- phvkssastr/sala-langka

3. https://th.wikipedia.org/wiki

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

ความนำ พรรณไม้ในวงศ์จิก หรือ FAMILY LECYTHIDACEAE มีชื่อคำว่า“จิก”นำหน้าหลายชื่อ ล้วนแล้วแต่เป็นพรรณไม้ดอกสวยมีกลิ่นหอม และดอกบานกลางคืน เช่น จิกทะเล จิกนา จิกนมยาน จิกนา จิกเศรษฐี และจิกสวน เป็นต้น ผู้พบเห็นจิกเหล่านี้ก็จะสับสนว่า ต้นที่พบเป็นจิกชนิดใด บทความนี้ขอเขียนถึง “จิกสวน” ก่อน เพราะเป็นเรื่องใกล้ตัว เนื่องจากจิกสวนที่ผู้เขียนปลูกไว้ในมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยามากว่า10ปีนั้นกำลังออกดอกส่งกลิ่นหอม ดอกที่ร่วงอยู่ตามพื้นใต้โคนต้นก็ยังสวยสะดุดตา  ผู้พบเห็นก็จะสงสัยว่าต้นอะไร ใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง ผลคล้ายแอปเปิลนั้นกินได้หรือไม่ บทความนี้จะให้ความกระจ่างพร้อมภาพประกอบ

จิกสวน

ชื่อวิทยาศาสตร์  Barringtonia racemosa (L.) Spreng

ชื่อวงศ์ LECYTHIDACEAE หรือ BARRINGTONIACEAE)^[

ชื่อสามัญ  Powderpuff tree,  Bottle brush oak

ชื่ออื่น จิกน้ำ จิกบ้าน  

ถิ่นกำเนิด ไทย และกระจายพันธุ์ไปถึงอินเดีย ศรีลังกา อินโดนีเซีย ตอนใต้ของแอฟริกา จนถึงหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก เนื่องจากผลมีน้ำหนักเบา ลอยน้ำได้ดี ทำให้กระจายพันธุ์ไปได้แพร่หลายและรวดเร็ว

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงได้ถึง 20 เมตร แตกกิ่งก้านสาขามาก เปลือกลำต้นสีน้ำตาลปนเทา มีลักษณะขรุขระ เปลือกชั้นในเป็นสีน้ำตาลอ่อนถึงสีชมพู มีเส้นใยเหนียว ใบเดี่ยว ออกเรียงสลับเรียงเวียนรอบกิ่ง เป็นกระจุกหนาแน่นที่ปลายกิ่ง ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กลับ รูปไข่กลีบแกมรูปขอบขนาน หรือรูปหอก ปลายใบเป็นติ่งแหลม โคนใบสอบแคบ ขอบใบหยักตื้นมนและละเอียด หรือเป็นจักฟันเลื่อยเล็กน้อย  กว้าง 10-15 ซม. ยาว 20-30 ซม. ยอดอ่อนสีน้ำตาลแดง มันวาว  แล้วเปลี่ยนเป็นสีเขียว เนื้อใบหนา  หยาบ ก้านใบสั้นและเป็นครีบเล็กน้อย ดอกเป็นช่อกระจะที่ปลายยอดและห้อยลง  ช่อดอกมีความยาวประมาณ 30-90 ซม. ก้านช่อดอกเป็นสีชมพูอมเขียว ดอกทยอยบานตั้งแต่โคนช่อดอกลงไปวันละ 5-10 ดอก หลายวันจนกว่าจะบานหมดทั้งช่อ กลีบดอกสีชมพู 4 กลีบ ปลายกลีบแหลม กว้าง 0.5-1.0 ซม. ยาว 1.5-2.5 ซม. กลีบเลี้ยง 2-4 กลีบ ติดกันเป็นแผ่นเดียว เกสรเพศผู้เป็นเส้นเล็กสีชมพูเข้มจำนวนมาก ยาว 2.5-4 ซม. โคนเกสรเชื่อมติดกัน โคนก้านเป็นสีชมพูเข้มกว่าส่วนบน เรียงเป็นชั้น 5-6 ชั้น ออกดอกในช่วงเดือนพฤษภาคมถึงเดือนกันยายน มีกลิ่นหอม บานกลางคืน และร่วงโรยตอนเช้ามืด ก่อนพระอาทิตย์ขึ้น ผลเป็นรูปลูกข่าง หัวป้านปลายตัดตรงจนแหลม โคนแคบเกือบเป็นรูปสามเหลี่ยม กลีบเลี้ยงติดที่ขั้วผลจนผลแก่ ผลกว้าง 4-6 ซม. ยาว 5-7 ซม. มีเมล็ดเดียว รูปไข่ ผิวเป็นร่อง

การขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด และ การตอนกิ่ง

สภาพนิเวศน์ เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน ระบายน้ำได้ดี มีแสงแดดรำไรถึงแสงแดดจัด ชอบน้ำมาก ขึ้นได้ดีตามริมน้ำ ขอบป่าพรุ หรือในที่ลุ่ม ที่ชื้นแฉะ หรือบริเวณที่มีน้ำท่วมขัง เช่น ตามริมฝั่งแม่น้ำ คูคลอง ร่องสวน เป็นต้น

ประโยชน์ 1. ใบอ่อนของต้นจิกสวน นำมาใช้รับประทานเป็นผักสดกับอาหารรสจัดพวกลาบ น้ำพริก และอาหารภาคใต้  มีรสชาติดีเฉพาะตัว ค่อนข้างฝาดแต่มัน นิยมรับประทานกันไม่เฉพาะในคนไทยเท่านั้น แต่คนชาติอื่น ๆ ก็นิยมรับประทานเช่นกัน

2. ดอกของต้นจิกมีความสวยงาม มีกลิ่นหอม อีกทั้ง ใบ ผล และทรงพุ่มก็สวยงาม จึงนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ ทั้งในบ้าน ในวัด สวนสาธารณะ และสถานที่อื่นๆอีกมาก

3. เนื้อไม้จิกสวนเป็นไม้เนื้ออ่อน มีสีขาวแกมสีแดง มีความเหนียว สามารถนำมาใช้ในงานก่อสร้างในร่มได้ดี หรือนำมาใช้ในการทำเครื่องมือเครื่องใช้ ครก สาก เครื่องเรือน ทำเรือ ทำพาย ทำเกวียน เป็นต้น

4. ผลแห้งของจิสวน นำมาตกแต่ง หรือประดิษฐ์เป็นของประดับได้สวยงาม

หมายเหตุ ต้นจิกสวน เป็นต้นไม้ในพระพุทธประวัติ  ในพุทธประวัติกล่าวไว้ว่า หลังจากพระพุทธเจ้าทรงตรัสรู้แล้ว ได้ทรงย้ายไปประทับนั่งเสวยวิมุตติสุขอยู่ใต้ต้นจิก 7 วัน และในระหว่างนั้นเองก็ได้มีฝนตกพรำและมีลมหนาวพัดตลอดเวลา ก็ได้มีพญานาคตนหนึ่งชื่อพระยามุจลินท์นาคราช ได้แผ่พังพานปกป้องพระพุทธเจ้าจากฝนและลมหนาวตลอดทั้ง 7 วันใต้ต้นจิก นี่คือมูลเหตุของการสร้างพระพุทธรูปปางนาคปรกสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน

อ้างอิง 1. http://book.baanlaesuan.com/plant-library/wild-guava/

2. https://medthai.com

3. https://th.wikipedia.org/wiki

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

ความนำ “ม่อนไข่” มีอีกชื่อที่นิยมเรียกกันคือ “เซียนท้อ” และมีอีกหลายชื่อ เป็นไม้ผลที่มีผลสวย ใบสวย นิยมปลูกเป็นไม้ประดับมากกว่าที่จะปลูกไว้รับประทานผล บางบ้านก็เก็บมาวางขายหน้าบ้านดีกว่าปล่อยให้ร่วงทิ้ง บางจังหวัดก็มีวางขายในตลาดตลอดปี เช่น ตลาดวโรรส จังหวัดเชียงใหม่ มีหลายร้าน ร้านละกว่าสิบกิโลกรัม ขายในราคากิโลกรัมละ 60-80 บาท ผู้ขายต้องติดชื่อไว้ จะได้ไม่ต้องตอบคำถามตลอดทั้งวัน เคยเห็นผู้คนรุมล้อมดู“ม่อนไข่”ผลไม้แปลกในตลาดนัดที่อัมพวา เพราะเป็นผลไม้ที่คนส่วนใหญ่ไม่เคยเห็นมาก่อน จึงเขียนบทความนี้มาเผยแพร่ให้รู้จัก“ม่อนไข่”กันกว้างขวางยิ่งขึ้น 

ม่อนไข่

ชื่อวิทยาศาสตร์  Pouteria campechiana (Kunth) Baehni

ชื่อวงศ์ SAPOTACEAE

ชื่อสามัญ  Canistel, Egg fruit, Tiesa, Yellow sapote, Chesa, Laulu lavulu

ชื่ออื่น เซียนท้อ ลูกท้อ ท้อไข่ ท้อเขมร  ทิสซา ท้อเทวดา ละมุดเขมร ละมุดสวรรค์ 

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงได้มากกว่า 8 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางของต้น 30-50 ซม. กิ่งก้านและลำต้นมียางสีขาว ลำต้นค่อนข้างตรง และแตกแขนงสาขาที่ความสูงประมาณ 1 เมตรเหนือระดับดิน   กิ่งอ่อนเป็นสีน้ำตาล ทรงพุ่มโปร่งกว้าง กว้าง 7-8 เมตร ใบเดี่ยว สีเขียวเข้มเป็นมันและบางเรียงสลับ ออกรวมกันเป็นกระจุกแน่นที่ปลายกิ่ง  ใบรูปหอก ปลายใบเรียวแหลม กว้าง 7-9 ซม. ยาว 15-28 ซม. ก้านใบด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างสีเขียวอ่อน ดอกเดี่ยว ออกเป็นช่อสั้นๆจำนวนมากตามซอกใบใกล้ปลายยอด ช่อละ 2-3 ดอก  กลีบดอกเล็ก ปลายแหลมสีขาวนวล จำนวน 24 กลีบ เรียงซ้อนกันสองชั้น มีกลิ่นหอม เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 1–1.5 ซม. ผลเดี่ยว ทรงกลมรี ปลายผลแหลมหรือมีจะงอย กว้าง 6-8 ซม. ยาว 8-11 ซม. โคนผลกว้างมนและสอบแคบลงมาที่ก้นผลคล้ายลูกข่าง สีเขียวเรียบเนียน เมื่อสุกจะเป็นสีเหลืองอ่อนถึงเหลืองเข้ม  เปลือกผลบาง ขั้วผลใหญ่แต่สั้น เนื้อในผลเป็นสีเหลืองสด ลักษณะร่วนคล้ายไข่แดงต้ม รสหวาน มีเมล็ดขนาดใหญ่ 1 ถึง 2 เมล็ด  รูปรีสีน้ำตาล เพาะกล้าได้ง่าย

ถิ่นกำเนิด มีถิ่นกำเนิดในประเทศในทวีปอเมริกาใต้ เช่น เม็กซิโก เบลีซ กัวเตมาลา คอสตาริกาเอลซัลวาดอร์ ฮอนดูรัส ปานามา นิการากัว

การขยายพันธุ์ เพาะกล้าจากเมล็ด จะงอกภายใน 1 เดือน

ประโยชน์ 1. ผลม่อนไข่ รับประทานเป็นผลไม้สด มีรสหวาน หอม ชาวฟลอริดานิยมรับประทานร่วมกับเกลือ พริกไทย มายองเนส หรือน้ำมะนาว

2. นำผลมาทำเป็นขนมได้ เช่น แพนเค้ก แยม คัสตาร์ด ทาร์ต 

3. ผลสุกอบให้สุก แล้วนำมาผสมกับนมหรือโยเกิร์ต

4. ปลูกเป็นไม้ประดับ เพราะผลสวย ใบสวย และให้ร่มเงาได้ดีเนื่องจากไม่มีการผลัดใบ

5.เนื้อไม้มีความละเอียดและแข็ง สามารถนำมาใช้ทำเป็นไม้กระดานหรือใช้ในงานก่อสร้างได้

หมายเหตุ ม่อนไข่เป็นพืชในวงศ์เดียวกันกับ ละมุด ละมุดสีดา พิกุล จึงมีลักษณะหลายอย่างที่คล้ายคลึงกัน โดยเฉพาะส่วนของดอก ที่นอกจากจะคล้ายกันแล้วยังมีกลิ่นหอมเหมือนกัน

1. https://medthai.com

2. https://th.wikipedia.org/wiki

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

ความนำ “เกาลัดไทย” ไม้ประดับผลสวย แต่เมล็ดกินได้ นิยมปลูกประดับในสวนมาระยะหนึ่ง นอกจากใบขนาดใหญ่ จะสวยงามด้วยความหนาและมันวาวแล้ว เมื่อออกดอกสีชมพูเป็นช่อใหญ่ก็สวย แล้วเมื่อติดผลก็ยิ่งสวยด้วยสีส้มแดงเป็นพวงหลายขนาด ผู้คนที่พบเห็นก็สงสัยว่าไม้ต้นนี้ชื่ออะไร มาจากไหน ทำไมถึงชื่อว่า “เกาลัดไทย” กินได้หรือไม่ ปลูกอย่างไร คำถามเหล่านี้จะนำมาเฉลยโดยละเอียดพร้อมภาพประกอบที่ถ่ายมาจากต้นจริง

            “เกาลัดไทย” ไม่ได้เป็นไม้ไทย แต่ที่ได้ชื่อว่าเกาลัดไทยทั้งที่มาจากจีน ก็เป็นเพราะคำว่า เกาลัด หรือ เกาลัดจีน ที่คั่วขายที่เยาวราช ก็เป็นที่รู้จักกันดีอยู่แล้ว บางแห่งก็เลยเรียกเกาลัดไทยว่า “เกาลัดเทียม” เพราะไม้ต้นนี้ไม่ใช่พวกเกาลัด(เกาลัค) อยู่คนละวงศ์กับเกาลัดที่คั่วขายกันในราคาแพง

            “เกาลัดไทย”เป็นพืชถิ่นเดิมของจีนตอนใต้ บริเวณกวางตุ้ง กวางสี ยูนนาน ไต้หวัน แล้วแพร่กระจายไปยังอินเดีย เวียดนาม อินโดนีเซีย มาเลเซีย ญี่ปุ่น รวมทั้งไทย ผลเป็นผลแห้งแล้ว เปลือกเหนียวเหมือนหนังมีสีส้มหรือสีแดงหุ้มเมล็ดสีดำไว้ข้างใน เมื่อแก่จัดผลจะแตกด้านหนึ่งทำให้เห็นความสวยงามของเมล็ดสีดำตัดกับสีแดงของเปลือกผล เนื้อในเมล็ดสีเหลือง ต้มสุกแล้วเนื้อในเมล็ดจะเป็นสีเหลืองสด เมื่อนำเมล็ดไปต้มหรือคั่วให้สุกก็รับประทานได้ เนื้อไม้นำไปทำเฟอร์นิเจอร์ได้ เนื้อไม้มีเรซินมาก นำไปใช้ประโยชน์ทางอุตสาหกรรมได้

เกาลัดไทย

ชื่อวิทยาศาสตร์ Sterculia monosperma Vent

ชื่อวงศ์ STERCULIACEAE

ชื่อสามัญ Chestnut

ชื่ออื่น เกาลัด เกาลัดเทียม เกาลัดเมือง บ่าเกาลัด

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ต้น ไม่ผลัดใบ สูง 4-20 เมตร เปลือกสีน้ำตาลอ่อน เรียบหรือแตกเป็นร่องเล็กตามยาว ใบเดี่ยว เรียงสลับ มักกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปรีหรือรูปขอบขนาน กว้าง 5-15 ซม. ยาว 10-30 ซม. โคนใบมน ปลายใบแหลม ขอบใบเป็นคลื่นเล็กน้อย ผิวใบหนา มัน และเรียบหรือย่นเล็กน้อย ก้านใบยาว 2-10 ซม.

ดอกออกเป็นช่อตามปลายกิ่ง แบบแยกแขนง แตกแขนงย่อยจำนวนมาก ยาวได้ถึง 35 ซม. ดอกย่อยเล็ก สีชมพูอมเขียว กลีบเลี้ยงโคนติดกัน ปลายแผ่ออกเป็นรูปกรวย แยกเป็น 5 แฉก แต่ละแฉกโค้งงุ้มและติดกันบริเวณปลายกลีบ ไม่มีกลีบดอก ผลแห้งแล้วแตก รูปกระสวย เปลือกผลหนาสีส้มถึงแดงเข้ม เมื่อแก่จะปริแยกออกจากกันด้านหนึ่ง เมล็ด 1-3 เมล็ด ผิวเกลี้ยง สีน้ำตาลแดงถึงดำ เนื้อในสีขาวหรือเหลืองอ่อน กินได้เมื่อทำให้สุกด้วยการต้มหรือคั่ว

การขยายพันธุ์ เพาะกล้าจากเมล็ด งอกได้ง่ายมากเนื่องจากไม่มีระยะพักตัว

ประโยชน์ 1. ปลูกเป็นไม้ประดับ ด้วยความสวยของ ใบ ดอก ผล เมล็ด และทรงพุ่ม

2. นำเมล็ดไปต้มหรือคั่วให้สุกต้มรับประทานเป็นของขบเคี้ยวแบบเกาลัดจีน

3. เนื้อไม้นำไปทำเฟอร์นิเจอร์ได้

การปลูกและบำรุงรักษา ต้องการแดดจัดจะให้ความเจริญเติบโตเต็มที่ หากได้แสงแดงน้อยหรือร่มรำไรจะเจริญเติบโตช้า ชอบพื้นที่ดินร่วนปนทราย หน้าดินลึก อินทรียวัตถุมาก น้ำและอากาศถ่ายเทสะดวก ความชื้นสูง แต่ไม่มีน้ำขัง ใส่อินทรียวัตถุสลับกับปุ๋ยเคมี ปีละ 1-2 ครั้ง เพื่อช่วยเร่งการเจริญเติบโต ตัดแต่งกิ่งที่เกะกะออกนอกทิศทางให้ได้ทรงพุ่มที่สวยงามหลังฤดูฝน ซึ่งเป็นช่วงที่หมดผลในฤดูฝนแล้ว

อ้างอิง

1. https://eherb.hrdi.or.th/search_result_details.php?herbariumID

2. https://www.facebook.com/241731832551450/photos/pcb.

3. https://portkd.wordpress.com

4. https://th.wikipedia.org/wiki

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

ความนำ ผู้เขียนได้รับคำถามอยู่เสมอทั้งในสถานที่ต่างๆและทั้งการสื่อสารเข้ามาถามเกี่ยวกับไม้พุ่มดอกสวยต้นนี้ “บัวสวรรค์” หรือ “กัตตาเวีย” เป็นไม้ดอกที่มีถิ่นกำเนิดมาจากตะวันออกกลาง แอฟริกาตะวันออก โคลัมเบีย และปานามา ซึ่งเป็นประเทศในเขตร้อนชื้น ดังนั้นการนำบัวสวรรค์มาปลูกในเมืองไทยจึงสามารถเจริญเติบโตได้ดี ออกดอกดกและสวยงามน่าประทับใจผู้ปลูกเป็นอย่างยิ่ง อีกทั้งมีกลิ่นหอมชวนดม ทรงพุ่มสวยงามตามธรรมชาติ มีความสูงพอเหมาะที่จะปลูกเป็นไม้ประดับ สำหรับผลสวยๆรูปร่างคล้ายฝักบัวนั้นก็มีเมล็ดขนาดใหญ่หลายเมล็ด สามารถแกะออกมาจากผลที่แก่จัดนำมาเพาะกล้าไปปลูกเพิ่มเติม หรือแจกจ่ายให้เพื่อนฝูง รวมทั้งอาจตอนกิ่งขายได้

บัวสวรรค์

ชื่อวิทยาศาสตร์  Gustavia gracillima Miers

ชื่อวงศ์  LECYTHIDACEAE

ชื่อสามัญ  Gustavia, Gutzlaffia

ชื่ออื่น บัวฝรั่ง

ฤดูการออกดอก ออกดอกช่ในฤดูฝน

ถิ่นกำเนิด ตะวันออกกลาง แอฟริกาตะวันออก โคลัมเบีย

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้พุ่ม หรือหรือไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 2-5 เมตร ไม่ผลัดใบ เปลือกต้นสีน้ำตาลเข้ม ลำต้นตรง แตกกิ่งก้านในระดับต่ำ ทรงพุ่มแน่น มักออกดอกในทรงพุ่ม  จะมีปุ่มปมหลายขนาดปรากฏอยู่ทั่วไปรอบลำต้น ผิวลำต้นหยาบขรุขระ ใบเดี่ยวรูปหอก เวียนเรียงสลับเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง ขอบใบเป็นคลื่น มีจักฟันเลื่อยตื้นๆบ้างช่วงปลายใบ โคนใบสอบ ปลายใบแหลมยาวคล้ายหาง ผิวใบมันวาวสีเขียว ขนาดใบกว้าง 5-8 ซม. ยาว 13-25 ซม. ดอกเดี่ยว ออกเป็นช่อ ตามซอกใบใกล้ยอด หรือตามกิ่งแก่ในทรงพุ่ม ช่อละ 5-10 ดอก กลีบดอกหนา 8-9 กลีบ ซ้อนเหลื่อมกัน สีชมพูอ่อน ลักษณะค่อนข้างกลม ขอบกลีบเป็นคลื่นหยัก งอ ปลายกลีบจะมีสีชมพูเข้มกว่าโคนกลีบ เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 7-10 ซม. เกสรเพศผู้สีเหลืองก้านสีชมพูจำนวนมากอยู่ตรงกลาง งุ้มเข้าหากันเป็นวงกลม คล้ายดอกบัวหลวง แต่ดอกมักออกซ่อนอยู่ภายในทรงพุ่ม ถ้าไม่สังเกตก็จะไม่พบดอกที่กำลังบาน เมื่อกลีบดอกและเกสรร่วงก็จะติดผลอ่อนสีเขียว ผลจะมีลักษณะคล้ายฝักบัวหลวงหรือรูประฆังคว่ำขนาด 3-4.5 ซม. เมื่อแก่สีน้ำตาลอมเขียว ผิวขรุขระ ภายในผลมีเนื้อสีเหลืองและมีเมล็ดสีดำขนาดใหญ่ 2-3 เมล็ด เมล็ดกลมแต่เบี้ยว ขนาด 0.8-1.5 ซม. ที่ขั้วเมล็ดมีเนื้อสีเหลืองติดอยู่

การขยายพันธุ์ เพาะกล้าจากเมล็ด ปักชำ และตอนกิ่ง ต้นจากการเพาะเมล็ดจะใช้เวลาในการออกดอก ราว 5 ปี การปักชำหรือตอนกิ่งจะออกดอกเร็วกว่ามาก

การดูแลรักษา   เป็นพันธุ์ไม้ที่ดูแลง่าย ทนต่อสภาพแวดล้อม ชอบแสงแดดจัดและน้ำปานกลางถึงมาก หากแสงแดดรำไรจะออกดอกน้อย สีดอกซีด หมั่นรดน้ำพรวนดินในระยะแรกปลูก ให้ปุ๋ยเม็ดสูตรเสมอทุกต้นฤดูฝนก่อนการออกดอก และใส่ปุ๋ยอีกครั้งตอนปลายฤดูฝน

ข้อดีการปลูกของบัวสวรรค์ ดอกสวย มีกลิ่นหอม ใบร่วงน้อยมาก เหมาะที่จะปลูกพลางแสงที่จะเข้าตัวบ้าน

ทั้งทางทิศตะวันออกและตะวันตก   

อ้างอิง

1. http://clgc.agri.kps.ku.ac.th/index.php/linkoldfragrant-2/291-gustavia

2. http://maidokmaipradab.blogspot.com/2012/01/buaswan.html

3. https://th.wikipedia.org/wiki

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

ความนำ มะกอก มีหลายชนิด ได้แก่ มะกอก(หรือมะกอกป่า) มะกอกฝรั่ง มะกอกน้ำ และมะกอกโอลีฟ แต่ละชนิดก็มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์และความสำคัญแตกต่างกันไป ในบทความนี้จะกล่าวถึงเฉพาะ“มะกอก”ซึ่งมีหลายชื่อ เช่น มะกอกไทย มะกอกป่าเพราะพบในป่าเต็งรังทั่วประเทศไทย บางแห่งเรียกว่า “มะกอกส้มตำ” อันเนื่องมาจากนิยมนำมาใส่ในส้มตำซึ่งทำให้ส้มตำเกิดรสชาติหวานหอมอมฝาด แม้ว่าจะทำให้สีของส้มตำเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลก็ตาม อาหารพื้นเมืองทางเหนือและทางอีสานหลายชนิดจะมีมะกอกเป็นส่วนผสมเพื่อให้ความเปรี้ยงแทนมะนาว เช่น น้ำพริกต่างๆ ผู้บริโภคส่วนใหญ่ที่อยู่ห่างไกลจากป่าจะรู้จักมะกอกอย่างผิวเผิน ทั้งที่มะกอกถูกนำมาใช้บริโภคทั้งส่วนที่เป็นยอดอ่อน ผลอ่อน และผลแก่ มะกอกป่ากลายเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญในระดับท้องถิ่นที่มีจำหน่ายในตลาดทุกระดับ บทความนี้จะช่วยเผยแพร่ความรู้เรื่องมะกอกให้รู้จักโดยละเอียด สามารถนำไปใช้ประโยชน์ทางการศึกษา และสามารถขยายพันธุ์เองได้

มะกอก

ชื่อวิทยาศาสตร์  Spondias pinnata (L. f.) Kurz

ชื่อวงศ์ ANACARDIACEAE

ชื่อสามัญ  Hog plum, Wild Mango

ชื่ออื่น กอกกุก กอกเขา  กอกป่า บักกอก มะกอกไทย มะกอกป่า มะกอกส้มตำ

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

            ไม้ต้นผลัดใบ สูง 15-25 เมตร ลำต้นเปลาตรง เรือนยอดเป็นพุ่มกลม แตกกิ่งก้านโปร่ง กิ่งมักห้อยลง เปลือกต้นเป็นสีเทา หนา เรียบ มีปุ่มปมบ้างเล็กน้อย และมีรูอากาศตามลำต้น กิ่งอ่อนมีรอยแผลการหลุดร่วงของใบ เปลือก ใบ และผลมีกลิ่นหอม ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียว ปลายใบคี่ ออกเรียงสลับ มีใบย่อยประมาณ 4-6 คู่ ออกตรงข้ามกันหรือเยื้องกันเล็กน้อย ใบเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบแหลมหรือเป็นติ่งแหลม โคนใบมนเบี้ยวหรือขอบไม่เท่ากัน ขอบใบเรียบ กว้าง 3-4 ซม. ยาว 7-12 ซม. แผ่นใบนุ่ม หนาเป็นมัน ใบอ่อนเป็นสีน้ำตาลแดง หลังใบเรียบเกลี้ยง ส่วนท้องใบเรียบ มีก้านใบยาว 12-16 ซม. ดอกเป็นแบบแยกเพศแต่อยู่บนต้นเดียวกัน โดยจะออกเป็นช่อแยกแขนงที่ปลายกิ่งหรือออกตามซอกใบ มีดอกย่อยจำนวนมากและมีขนาดเล็ก จะออกดอกในช่วงเดือนธันวาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์  ผลเป็นผลสดแบบมีเนื้อ ฉ่ำน้ำ ลักษณะของผลเป็นรูปไข่ มีขนาดกว้าง 2.5-3.5 ซม. และยาว 4-5.5 เซนติเมตร ผลอ่อนเป็นสีเขียว ส่วนผลแก่เป็นสีเหลืองอมเขียวถึงเหลืองอ่อน มีจุดประสีดำบนผิว มีกลิ่นหอมและมีรสเปรี้ยว ภายในผลมีเมล็ดเดี่ยวขนาดใหญ่และแข็งมาก ผิวเมล็ดเป็นเสี้ยนและขรุขระ มีหลายคัพภะทำให้งอกได้ต้นกล้าหลายต้น

การขยายพันธุ์ เพาะกล้าจากเมล็ด ปักชำ และตอนกิ่ง

ถิ่นกำเนิดดั้งเดิม อยู่ในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย

ประโยชน์ 1. ผลอ่อนนำมาฝานบางๆใส่อาหารประเภทยำ ผลสุกนำมาใส่ส้มตำ น้ำพริก ยำ และใช้ประกอบอาหารอื่น ๆ ที่ต้องการรสเปรี้ยว โดยจะมีรสเปรี้ยวและฝาดเล็กน้อยแต่มีกลิ่นหอม เนื้อในของผลสุกนำมาทำน้ำผลไม้หรือทำเป็นเครื่องดื่ม  ที่อุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ

2. ยอดอ่อนมีรสเปรี้ยวอมฝาด มีกลิ่นหอมใช้รับประทานเป็นผัก โดยรับประทานร่วมกับน้ำพริก ลาบ ส้มตำ น้ำตก อาหารเวียดนาม และอาหารประเภทยำที่มีรสจัด ชาวเหนือนิยมนำมาสับผสมลงไปในลาบ เพื่อช่วยให้รสชาติไม่เลี่ยนและอร่อยขึ้น ช่อดอกมะกอกก็ใช้กินแบบดิบได้เช่นกัน

3. ผลมะกอกที่ร่วงอยู่บนพื้นจะเป็นอาหารของสัตว์ป่าได้เป็นอย่างดี พรานป่ามักจะเฝ้าต้นมะกอกเพื่อรอส่องสัตว์ป่าที่เข้ามากินผล

4. ยางจากต้นมีลักษณะใสเป็นสีน้ำตาลปนแดง ไม่ละลายน้ำ แต่จะเกิดเป็นเมือก สามารถนำมาทำเป็นกาวใช้ติดของใช้และกระดาษว่าว

5. เนื้อไม้มะกอกเป็นไม้เนื้ออ่อน สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง เช่น ทำไม้จิ้มฟัน ทำกล่องไม้ขีด ทำกล่องใส่ของ ทำหีบศพ ฯลฯ

สรรพคุณของมะกอก

1. เปลือกต้น ใบ และผล ใช้กินเป็นยาบำรุงธาตุในร่างกาย ช่วยแก้ร้อนใน เป็นยาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ

2. เนื้อในผลมีสรรพคุณช่วยแก้ธาตุพิการ เพราะน้ำดีไม่ปกติและกระเพาะอาหารพิการ

3. ผลมีรสเปรี้ยวอมหวาน สรรพคุณช่วยแก้โรคขาดแคลเซียมได้ มีสรรพคุณเป็นยาแก้บิด

อ้างอิง

1. https://medthai.com

2. https://www.thai-thaifood.com/th

3. https://th.wikipedia.org/wiki

ความหลากหลายของจุลินทรีย์ในดินจากพื้นที่ป่าชุมชน

บ้านศรีสรรเพชญ์ที่มีความสามารถในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช

รุ่งลักษณ์ แก้ววิเชียร¹, จรัญ ประจันบาล¹ และวิชัย ปทุมชาติพัฒน์¹

¹คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา

บทคัดย่อ

            การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแบคทีเรียและยีสต์จากตัวอย่างดินในพื้นที่ป่าชุมชนบ้านศรีสรรเพชญ์ อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี ที่มีความสามารถในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชซึ่งดำเนินงานวิจัยโดยคัดแยกแบคทีเรียและยีสต์จากตัวอย่างดิน 21 ตัวอย่าง แล้วคัดเลือกแบคทีเรียและยีสต์ที่มีสมบัติในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชในระดับห้องปฏิบัติการ คือ ความสามารถในการละลายฟอสเฟต การผลิตสารซิเดอร์โรฟอร์ การสร้างอินโดล-3-แอซิติก และการตรึงก๊าซไนโตรเจน จากนั้นเลือกแบคทีเรียและยีสต์ที่มีสมบัติในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชที่ดีที่สุดมาทดสอบการส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวในระดับกระถางทดลอง จากผลการวิจัยพบว่าแบคทีเรียทั้งหมด 122 ไอโซเลต สามารถละลายฟอสเฟตได้ 27 ไอโซเลต ผลิตสารซิเดอโรฟอร์ 19 ไอโซเลต สร้างกรดอินโดล-3-แอซิติก 24 ไอโซเลต และตรึงก๊าซไนโตรเจน 13 ไอโซเลต และพบยีสต์ที่คัดแยกได้ 40 ไอโซเลต สามารถละลายฟอสเฟต 11 ไอโซเลต ผลิตสารซิเดอโรฟอร์และสร้างกรด อินโดล-3-แอซิติกทุกไอโซเลต และสามารถเจริญในอาหาร nitrogen free medium (NFM) 39 ไอโซเลต จากการศึกษาความสามารถของแบคทีเรียและยีสต์ที่คัดเลือก 12 ไอโซเลตต่อการเจริญเติบโตของข้าว ได้แก่ แบคทีเรีย 7 ไอโซเลต คือ BSP48 BSP97 BSP102 BSP107 BSP108 BSP110 และ BSP114 และยีสต์ 5 ไอโซเลต คือ YSP3 YSP24 YSP27 YSP35 และ YSP40 พบว่า แบคทีเรียไอโซเลต BSP114 สามารถส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวได้ดีที่สุด ซึ่งมีค่าความสูงของต้นข้าวเท่ากับ 16.89±3.62 เซนติเมตรซึ่งสูงกว่าต้นข้าวชุดควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติคิดเป็นร้อยละ 24.2 ของความสูงต้นข้าวชุดควบคุม ซึ่งจะนำไปพัฒนาเพื่อเป็นหัวเชื้อจุลินทรีย์ที่ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชให้กับเกษตรกรต่อไป และจากการจัดจำแนกแบคทีเรียและยีสต์ด้วยอนุกรมวิธานระดับโมเลกุลโดยการหาลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rRNA gene และบริเวณ D1/D2 ของ LSU rRNA gene ตามลำดับ พบว่าแบคทีเรีย 7 ไอโซเลตจัดจำแนกเป็น Enterobacter sp., (BSP48 และ BSP110), Brachybacterium sp. (BSP97), Enterobacter kobei (BSP102), Moraxella osloensis (BSP107), Pantoea sp. (BSP108), Bacillus sp. (BSP114) และยีสต์ 5 ไอโซเลตจัดจำแนกเป็น Brettanomyces naardenensis (YSP3 และ YSP24), Candida glabrata (YSP27 และ YSP40) และ Tortispora caseinolytica (YSP35)

คำสำคัญ : จุลินทรีย์ในดิน, ป่าชุมชนบ้านศรีสรรเพชญ์, การส่งเสริมการเจริญของพืช

Diversity of Microorganism in Soil from Ban Sri Sanphet Community Forestry with the Capability of Plant Growth Promoter Rungluk Kaewwichian1, Jaran Prajanban1 & Wichai Pathumchartpat¹

¹Faculty of Science and Technology, Bansomdejchaopraya Rajabhat University

Abstract

            This research aims to study the bacteria and yeast in soil from Ban Sri Sanphet community forestry, U-thong district, Suphan Buri province with the capability of plant growth promoting. Bacteria and yeast were isolated from 21 soil samples, there were investigated the capability of plant growth promoting in the laboratory, i.e. Phosphate solubilization, siderophore production, indole-3-acetic acid production and nitrogen fixation. Bacteria and yeast are the highest capability of plant growth promoting were examined in the pot experiment. The results showed that from bacteria 122 isolates found 27 isolates solubilized phosphate, 19 isolates produced siderophore, 24 isolates produced indole-3-acetic acid and 13 isolates fixed nitrogen and yeast 40 isolates found 11 isolates solubilized phosphate, all isolates produced siderophore and indole-3-acetic acid and 39 isolates grew in nitrogen free medium (NFM). According to the study the ability of bacteria and yeast 12 isolates on the promoting rice growth, including seven bacterial isolates were BSP48, BSP97, BSP102, BSP107, BSP108, BSP110 and BSP114 and five yeast isolates were YSP3, YSP24, YSP27, YSP35 and YSP40 found bacterial isolate BSP114, that can promote the growth of rice. The height of rice was 16.89±3.62 cm, which is higher than the rice in control statistically significant, representing 24.2 percent of the height of rice in control. This result will lead to the development of microorganisms that help promote the growth of crops to farmers in the future. Moreover, the results of bacteria and yeast identification showed that bacteria seven isolates were identified as Enterobacter sp., (BSP48 and BSP110), Brachybacterium sp. (BSP97), Enterobacter kobei (BSP102), Moraxella osloensis (BSP107), Pantoea sp. (BSP108), Bacillus sp. (BSP114) and yeast five isolates were identified as Brettanomyces naardenensis (YSP3 and YSP24), Candida glabrata (YSP27 and YSP40) and Tortispora caseinolytica (YSP35)

Key word: Microorganism in soil, Ban Sri Sanphet Community forestry, Plant growth promoter

บทที่ 4

ผลการวิจัย

การเก็บตัวอย่างดิน

            ผลจากการสุ่มเก็บตัวอย่างดินในพื้นที่ป่าชุมชนบ้านศรีสรรเพชญ์ อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี ได้ตัวอย่างดินทั้งหมด 21 ตัวอย่าง บันทึกลักษณะทางกายภาพแล้วพบว่าตัวอย่างดินมีลักษณะเป็นดินร่วน มีสีน้ำตาลแดง สีน้ำตาลเข้ม และสีดำ มีค่าความชื้นร้อยละ 1.88 ถึง10.97 มีค่าพีเอชอยู่ในช่วง 6.10 ถึง 8.04 และมีปริมาณอินทรียวัตถุร้อยละ 4.05±0.35 ถึง 6.55±0.00 ซึ่งจัดอยู่ในระดับสูงถึงสูงมาก ดังแสดงในตารางที่ 4.1

การคัดแยกจุลินทรีย์

            นำตัวอย่างดินมาแยกจุลินทรีย์ทั้งแบคทีเรียและยีสต์ด้วยวิธี dilution plate techniques บนอาหาร nutrient agar (NA) และ Yeats extract-Malt extract (YM) agar ที่ปรับ pH 5.5 เพื่อคัดแยกแบคทีเรียและยีสต์ตามลำดับ ทำการเลือกเก็บลักษณะโคโลนีของจุลินทรีย์แต่ละชนิดที่มีลักษณะแตกต่างกัน เช่น ลักษณะรูปร่างและสีของโคโลนี ตลอดจนลักษณะที่เห็นภายใต้กล้องจุลทรรศน์ แล้วทำให้เชื้อบริสุทธิ์ด้วยวิธี cross streak จากตัวอย่างดินทั้งหมด 21 ตัวอย่าง พบว่าได้แบคทีเรียทั้งหมด 122 ไอโซเลต และได้ยีสต์ทั้งหมด 40 ไอโซเลต (ตารางที่ 4.2)

ตารางที่ 4.1 ลักษณะทางกายภาพ ความชื้น พีเอช และปริมาณสารอินทรีย์ของตัวอย่างดินในพื้นที่ป่าชุมชนบ้านศรีสรรเพชญ์ อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี

หมายเหตุ: การแปลผลระดับสารอินทรีย์

ตารางที่ 4.2 ผลการคัดแยกจุลินทรีย์ในพื้นที่ป่าชุมชนบ้านศรีสรรเพชญ์ อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี

การศึกษาความสามารถของจุลินทรีย์ต่อการส่งเสริมการเจริญเติบโตพืชในระดับห้องปฏิบัติการ

1) ศึกษาความสามารถในการละลายฟอสเฟต

            จากการทดสอบความสามารถในการละลายฟอสเฟตของแบคทีเรียจำนวน 122 ไอโซเลต และยีสต์จำนวน 40 ไอโซเลตที่คัดแยกได้จากตัวอย่างดินในพื้นที่ป่าชุมชนบ้านศรีสรรเพชญ์บนอาหาร Pikovskaya’s agar โดยทดสอบไอโซเลตละ 3 ซ้ำ พบแบคทีเรียที่สามารถละลายฟอสเฟตได้จำนวน 27 ไอโซเลต คิดเป็นร้อยละ 22.1 ของแบคทีเรียที่คัดแยกได้ทั้งหมด และมียีสต์ที่สามารถละลายฟอสเฟตได้จำนวน 11 ไอโซเลต คิดเป็นร้อยละ 27.5 ของยีสต์ที่คัดแยกได้ทั้งหมด (ภาพที่ ข1-ข2) จากการเปรียบเทียบความสามารถในการละลายฟอสเฟตของจุลินทรีย์พบว่าไอโซเลตที่ละลายฟอสเฟตได้ดีที่สุด 10 อันดับแรก คือ ไอโซเลต BSP48, BSP110, BSP121, BSP114, BSP97, BSP107, BSP108, YSP27, BSP102, BSP20, YSP35, BSP113 และ YSP3 (ตารางที่ 4.3)

ตารางที่ 4.3 ค่าเฉลี่ยขนาดบริเวณใสหรือส้มรอบโคโลนีของจุลินทรีย์ 10 อันดับแรกที่สามารถละลายฟอสเฟตได้ดีที่สุดบนอาหาร Pikovskaya’s agar

2) ศึกษาความสามารถในการผลิตกรดอินโดล-3-แอซิติก

            ผลการทดสอบการสร้างกรดอินโดล-3-แอซิติก (ภาพที่ ข3) ซึ่งพบว่าแบคทีเรีย 24 ไอโซเลตสามารถสร้างกรดอินโดล-3-แอซิติกได้ที่ความเข้มข้น 4.17-829.59 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร และยีตส์ทุกไอโซเลตสามารถสร้างกรดอินโดล-3-แอซิติกได้ที่ความเข้มข้น 1.67-27.50 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร โดยจุลินทรีย์ที่สร้างกรดอินโดล-3-แอซิติกที่ดีที่สุด 10 อันดับแรกเป็นแบคทีเรียทั้งหมด (ตารางที่ 4.4)

ตารางที่ 4.4 ปริมาณกรดอินโดล-3-แอซิติกของจุลินทรีย์ 10 อันดับแรกที่ผลิตได้สูงที่สุด

3) ศึกษาความสามารถในการสร้างสารซิเดอร์โรฟอร์

จากการทดสอบการสร้างสารซิเดอร์โรฟอร์ของจุลินทรีย์ที่คัดแยกได้ พบแบคทีเรียที่สร้างสารซิเดอร์โรฟอร์ได้ 19 ไอโซเลต ซึ่งแสดงขนาดโซนสีส้มเหลืองรอบคอโลนีได้ตั้งแต่ 0.22-0.87 เซนติเมตร และพบว่ายีสต์ทุกไอโซเลตสามารถสร้างสารซิเดอร์โรฟอร์ได้ โดยสร้างโซนสีส้มเหลืองรอบคอโลนีขนาดตั้งแต่ 0.23-2.23 เซนติเมตร แสดงไอโซเลตที่สร้างสารซิเดอร์โรฟอร์ได้ดีที่สุด 10 อันดับแรกดังตารางที่ 4.5

ตารางที่ 4.5 ค่าเฉลี่ยขนาดโซนสีส้มเหลืองรอบคอโลนีของจุลินทรีย์ 10 อันดับแรกที่สร้างสาร

ซิเดอร์โรฟอร์ได้ดีที่สุดบนอาหาร chrome azurol S agar

4) ศึกษาความสามารถในการตรึงก๊าซไนโตรเจน

            จากการนำแบคทีเรียที่มีความสามารถในการละลายฟอสเฟต การสร้างกรดอินโดล-3-แอซิติก และผลิตสารซิเดอร์โรฟอร์ได้ มาทดสอบความสามารถในการตรึงไนโตรเจนในอาหารเหลวที่ปราศจากไนโตรเจน พบว่ามีแบคทีเรียจำนวน 10 ไอโซเลต ที่สามารถเจริญได้ในอาหารเหลวที่ปราศจากไนโตรเจน โดยมีลักษณะการเจริญบนผิวหน้าอาหารและมีความขุ่นในหลอดอาหารเหลว และจากการทดสอบความสามารถของยีสต์ในการตรึงก๊าซไนโตรเจนพบว่า มียีสต์ 38 ไอโซเลตที่สามารถเจริญในอาหาร NFM โดยบางไอโซเลตเจริญบนผิวหน้าบางไอโซเลตเจริญเป็นเม็ดเล็ก ๆ และบางไอโซเลตเจริญทั่วทั้งอาหารโดยทำให้อาหารขุ่น คือ YSP1, YSP2, YSP3, YSP4, YSP5, YSP6, YSP7, YSP8, YSP9, YSP10, YSP11, YSP12, YSP13, YSP14, YSP16, YSP17, YSP18, YSP19, YSP20, YSP21, YSP22, YSP23, YSP24, YSP25, YSP26, YSP27, YSP28, YSP30, YSP31, YSP32, YSP33, YSP34, YSP35, YSP36, YSP37, YSP38, YSP39 และ YSP40

4.4 ศึกษาจุลินทรีย์ที่มีประสิทธิภาพในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชในระดับกระถางทดลอง

            วิเคราะห์ผลการทดสอบความสามารถของจุลินทรีย์ต่อการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชในระดับห้องปฏิบัติการเพื่อคัดเลือกแบคทีเรียและยีสต์ที่มีคุณสมบัติในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชที่ดีที่สุดมาทดสอบในระดับกระถางทดลองโดยเลือกจุลินทรีย์ที่มีสมบัติครบและเลือกจุลินทรีย์ที่มีความสามารถในการละลายฟอสเฟตได้ดีที่สุด ซึ่งคัดเลือกได้จุลินทรีย์มาทดสอบทั้งหมด 12 ไอโซเลต (ตารางที่ 4.6) เป็นแบคทีเรีย 7 ไอโซเลต คือ BSP48, BSP97, BSP102, BSP107, BSP108, BSP110 และ BSP114 และยีสต์ 5 ไอโซเลต คือ YSP3, YSP24, YSP27, YSP35 และ YSP40 ทดสอบการส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวพื้นเมืองพันธุ์        ฝาบาตร โดยวัดความยาวราก ความสูงของต้น และน้ำหนักแห้ง (ภาพที่ ข4-ข13) พบว่าแบคทีเรียไอโซเลต BSP114 สามารถส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวในด้านความสูงของต้นได้ดีที่สุด โดยทำให้ต้นกล้าข้าวมีความสูงเท่ากับ 16.89±3.62 เซนติเมตรซึ่งสูงกว่าต้นกล้าข้าวชุดควบคุมอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติคิดเป็นร้อยละ 24.20 รองลงมาคือยีสต์ไอโซเลต YSP35 ซึ่งทำให้ต้นกล้าข้าวมีความสูงเท่ากับ 15.52±2.37 เซนติเมตรซึ่งสูงกว่าต้นกล้าข้าวชุดควบคุมคิดเป็นร้อยละ 21.44 นอกจากนี้แบคทีเรียไอโซเลต BSP108 ทำให้ต้นกล้าข้าวมีน้ำหนักแห้งสูงที่สุดเท่ากับ 0.029±0.006 กรัมต่อต้นซึ่งสูงกว่าต้นกล้าข้าวชุดควบคุมอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติคิดเป็นร้อยละ 45  (ตารางที่ 4.7) นอกจากนี้ยังทดสอบการส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวโพดโดยวัดความยาวราก ความสูงของต้น และน้ำหนักแห้ง (ภาพที่ ข14-ข15) พบว่ายีสต์ ไอโซเลต YSP35 สามารถส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวโพดในด้านความยาวของรากได้ดีที่สุด โดยทำให้ต้นกล้าข้าวโพดมีความยาวรากเท่ากับ 28.18±5.02 เซนติเมตรซึ่งยาวกว่ารากต้นกล้าข้าวโพดชุดควบคุมอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติคิดเป็นร้อยละ 22.62 ยีสต์ไอโซเลต YSP24 ซึ่งทำให้ต้นกล้าข้าวโพดมีความสูงเท่ากับ 27.79±2.27 เซนติเมตรซึ่งสูงกว่าต้นกล้าข้าวโพดชุดควบคุมคิดเป็นร้อยละ 6.8 นอกจากนี้แบคทีเรียไอโซเลต BSP110 ทำให้ต้นกล้าข้าวมีน้ำหนักแห้งสูงที่สุดเท่ากับ 0.25±0.02 กรัมต่อต้นซึ่งสูงกว่าต้นกล้าข้าวชุดควบคุมอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติคิดเป็นร้อยละ 19.05 (ตารางที่ 4.8)

ตารางที่ 4.6 ความสามารถของจุลินทรีย์ที่ถูกคัดเลือกไปทดสอบในระดับกระถางทดลอง

ตารางที 4.7 ผลการทดสอบการส่งเสริมการเติบโตของข้าวพื้นเมืองพันธุ์ฝาบาตรในกระถางทดลองด้วยการใช้จุลินทรีย์

ตารางที่ 4.8 ผลการทดสอบการส่งเสริมการเติบโตของข้าวโพดในกระถางทดลองด้วยการใช้จุลินทรีย์

4.5 การจัดจำแนกชนิดของจุลินทรีย์โดยใช้วิธีทางอณูพันธุศาสตร์

            จากการนำจุลินทรีย์ที่มีสมบัติในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชได้ดีที่สุดจำนวน 12  ไอโซเลต คือ แบคทีเรียจำนวน 7 ไอโซเลต ได้แก่ BSP48, BSP97, BSP102, BSP107, BSP108, BSP110 และ BSP114 และยีสต์ 5 ไอโซเลต ได้แก่ YSP3, YSP24, YSP27, YSP35 และ YSP40 นำมาจัดจำแนกชนิดของแบคทีเรียด้วยเทคนิคทางด้านอณูพันธุศาสตร์โดยการวิเคราะห์ลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA และจัดจำแนกยีสต์โดยการวิเคราะห์ลำดับ นิวคลีโอไทด์บริเวณ D1/D2 ของ LSU rDNA เปรียบเทียบกับฐานข้อมูล GenBank ของ National Center for Biotechnology Information (NCBI) จากการวิเคราะห์ลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA พบว่า แบคทีเรียไอโซเลต BSP48 มีลำดับนิวคลีโอไทด์ใกล้เคียงกับ Enterobacter xiangfangensis ร้อยละ 99.72, ใกล้เคียงกับ Enterobacter hormaechei subsp. oharae ร้อยละ 99.59 และใกล้เคียงกับ Enterobacter hormaechei subsp. steigerwaltii ร้อยละ 99.45 จากการเปรียบเทียบความเหมือนของลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNAกับแบคทีเรียที่ใกล้เคียงดังกล่าวไม่สามารถระบุชนิดที่แน่ชัดได้ จำเป็นต้องศึกษาลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณยีนอื่น หรือศึกษาลักษณะอื่นเพิ่มเติม จึงสรุปได้เพียงว่าแบคทีเรียไอโซเลต BSP48 จัดจำแนกเป็น Enterobacter sp. แบคทีเรียไอโซเลต BSP97 ใกล้เคียงกับ Brachybacterium paraconglomeratum และ Brachybacterium conglomeratum ร้อยละ 99 จากการเปรียบเทียบความเหมือนของลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA กับแบคทีเรียที่ใกล้เคียงดังกล่าวไม่สามารถระบุชนิดที่แน่ชัดได้ จำเป็นต้องศึกษาลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณยีนอื่น หรือศึกษาลักษณะอื่นเพิ่มเติม จึงสรุปได้เพียงว่า แบคทีเรียไอโซเลต BSP97 จัดจำแนกเป็น Brachybacterium sp. แบคทีเรียไอโซเลต BSP102 ใกล้เคียงกับ Enterobacter kobei ร้อยละ 100 ดังนั้น แบคทีเรียไอโซเลต BSP102 จัดจำแนกเป็น Enterobacter kobei แบคทีเรีย ไอโซเลต BSP107 เมื่อเปรียบเทียบลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA พบว่าใกล้เคียงกับ Enhydrobacter aerosaccus มากที่สุด ร้อยละ 99.45 โดยจากการศึกษาความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการเปรียบเทียบกับแบคทีเรียใกล้เคียงพบว่าแบคทีเรียไอโซเลต BSP107 มีวิวัฒนาการใกล้เคียงกับ Moraxella osloensis และ Enhydrobacter aerosaccus โดยการจัดลำดับอนุกรมวิธานของ Enhydrobacter ด้วยข้อมูลลำดับนิวคลีโอไทด์และการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการพบว่ามีการจัดลำดับอนุกรมวิธานแตกต่างไปจากเอกสารรายงานเสนอชื่อแบคทีเรีย Enhydrobacter aerosaccus (Staley et al., 1987) จากข้อมูลดังกล่าวจึงอาจมีความเป็นไปได้ว่าข้อมูลลำดับนิวคลีโอไทด์ของ Enhydrobacter aerosaccus อาจมีความคลาดเคลื่อนและแบคทีเรียไอโซเลต BSP107 เป็นสมาชิกของแบคทีเรียสกุล Moraxella โดยมีความใกล้เคียงกับ Moraxella osloensis ดังนั้นแบคทีเรียไอโซเลต BSP107 จักจำแนกเป็น Moraxella osloensis แบคทีเรียไอโซเลต BSP108 ใกล้เคียงกับ Pantoea dispersa และ Pantoea agglomerans ร้อยละ 99 จากการเปรียบเทียบความเหมือนของลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA กับแบคทีเรียที่ใกล้เคียงดังกล่าวไม่สามารถระบุชนิดที่แน่ชัดได้ จำเป็นต้องศึกษาลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณยีนอื่น หรือศึกษาลักษณะอื่นเพิ่มเติม จึงสรุปได้เพียงว่า แบคทีเรียไอโซเลต BSP108 จัดจำแนกเป็น Pantoea sp. แบคทีเรียไอโซเลต SP110 ใกล้เคียงกับ Enterobacter cloacae และ Enterobacter hormaechei ร้อยละ 99 จากการเปรียบเทียบความเหมือนของลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA กับแบคทีเรียที่ใกล้เคียงดังกล่าวไม่สามารถระบุชนิดที่แน่ชัดได้ จำเป็นต้องศึกษาลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณยีนอื่น หรือศึกษาลักษณะอื่นเพิ่มเติม จึงสรุปได้เพียงว่า แบคทีเรียไอโซเลต BSP110 จัดจำแนกเป็น Enterobacter sp. และแบคทีเรีย ไอโซเลต BSP114 เมื่อเปรียบเทียบลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA ในฐานข้อมูล พบว่าแบคทีเรียไอโซเลต BSP114 มีลำดับนิวคลีโอไทด์ใกล้เคียงกับแบคทีเรีย 2 ชนิด ได้แก่ Bacillus anthracis และ Bacillus cereus มากที่สุด ร้อยละ 99.59 จากการศึกษาความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการร่วมกับการเปรียบเทียบความเหมือนของลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rDNA กับแบคทีเรียใกล้เคียงดังกล่าวพบว่าไม่สามารถแยกความแตกต่างของแบคทีเรียดังกล่าวได้จึงทำให้ไม่สามารถระบุชนิดของแบคทีเรียไอโซเลต BSP114 ได้จำเป็นต้องศึกษาลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณยีนอื่น หรือศึกษาลักษณะอื่นเพิ่มเติม ดังนั้นแบคทีเรียไอโซเลต BSP114 จัดจำแนกเป็น Bacillus sp.

            จากหลักการจัดจำแนกยีสต์ด้วยเทคนิคทางด้านอณูพันธุศาสตร์โดยการเปรียบเทียบความเหมือนของลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ D1/D2 ของ LSU rRNA gene ซึ่งมีขนาดประมาณ 500-600 นิวคลีโอไทด์ ของยีสต์ที่จัดจำแนกกับลำดับนิวคลีโอไทด์ที่อยู่ในฐานข้อมูล GenBank ซึ่งพิจารณาจากหลักเกณฑ์ของ Kurtzman and Robnett (1998) กล่าวคือ เมื่อเปรียบเทียบลำดับนิวคลีโอไทด์บริเวณ D1/D2 ของ LSU rRNA gene กับยีสต์ชนิดที่มีความใกล้เคียงที่สุดจากฐานข้อมูล หากมีการแทนที่ของลำดับนิวคลีโอไทด์มากกว่าร้อยละ 1 (มีการแทนที่ของลำดับนิวคลีโอด์ 6 นิวคลีโอไทด์ ใน 600 นิวคลีโอไทด์) สามารถจัดจำแนกเป็นยีสต์ต่างชนิดกัน แต่หากว่ามีนิวคลีโอไทด์ต่างกัน 0 – 3 นิวคลีโอไทด์ อาจจัดจำแนกเป็นชนิดเดียวกัน (conspecific species) หรือเป็นชนิดที่ใกล้ชิดกันมาก (sister species) จากหลักเกณฑ์ดังกล่าวสามารถจัดจำแนกยีสต์ที่มีสมบัติในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช จำนวน 5 ไอโซเลต ดังนี้ ไอโซเลต YSP3 และ YSP24 เป็นชนิดที่ใกล้ชิดกับ Brettanomyces naardenensis (AY969108) ร้อยละ 99.7 และ 99.1 ตามลำดับ ดังนั้น ไอโซเลต YSP3 และ YSP24 จัดจำแนกเป็น Brettanomyces naardenensis ไอโซเลต YSP27 และ SP40 เป็นชนิดที่ใกล้ชิดกับ Candida glabrata (U44808) ร้อยละ 99.6 และ 99.5 ตามลำดับ ดังนั้น ไอโซเลต YSP27 และ SP40 จัดจำแนกเป็น Candida glabrata และไอโซเลต YSP35 เป็นชนิดที่ใกล้ชิดกับ Tortispora caseinolytica (KC681889) ร้อยละ 99.0 ดังนั้น ไอโซเลต YSP35 จัดจำแนกเป็น Tortispora caseinolytica ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่ายีสต์ที่พบในดินที่มีสมบัติในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชจำนวน 5 ไอโซเลต จัดจำแนกเป็นแอสโคมัยซีตัสยีสต์ 3 ชนิด ใน 2 สกุล ได้แก่ Brettanomyces naardenensis, Candida glabrata และ Tortispora caseinolytica

บรรยายโดย : รศ.สุธน เสถียรยานนท์