นมแมวซ้อน : ไม้สวยดอกหอมหาดูยาก

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์


ความนำ นมแมวซ้อน เป็นพรรณไม้ดอกหอม วงศ์เดียวกันกับน้อยหน่า กระดังงา ลำดวน จำปี จำปา

การเวก เป็นต้น พรรณไม้ในวงศ์นี้มีมากชนิด ทุกชนิดจะมีดอกที่มีกลิ่นหอม  มีหลายชนิดที่หาดูยาก รวมทั้ง

“นมแมวซ้อน” ซึ่งเป็นพืชเฉพาะถิ่นที่พบได้ไม่กี่แห่งในประเทศไทย เคยพบที่อำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์เมื่อปี พ.ศ. 2551 ครั้งล่าสุดมาพบที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี เมื่อปี พ.ศ. 2557 เมื่อนำเรื่องและภาพออกเผยแพร่ ปรากฏว่าได้รับความสนใจจากนักวิชาการและประชาชนทั่วไปที่สนใจพรรณไม้เป็นจำนวนมาก จึงพิจารณาเห็นว่าสมควรจะนำรายละเอียดทั้งหมดของ“นมแมวซ้อน”มาเผยแพร่สู่สาธารณะชนให้ครบถ้วนกว่าที่ได้เผยแพร่ไปแล้ว เพื่อเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาและอื่นๆต่อไป

 

นมแมวซ้อน

ชื่อวิทยาศาสตร์  Anomianthus dulcis (Dunal) J.Sinclair

ชื่อวงศ์ ANNONACEAE

ชื่ออื่น ๆ ตบหู ตีนตั่งน้อย (นครพนม) ตีนตั่ง (อุบลราชธานี)  นมวัว

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้พุ่มรอเลื้อยที่อาศัยไม้อื่นที่อยู่ใกล้เคียงพยุงตัวขึ้นไปที่สูงกิ่งก้านจะยาวได้ประมาณ 4-8 เมตร เปลือกต้นเรียบ เป็นสีเทาดำ เปลือกเหนียว เนื้อไม้แข็ง ปลายกิ่งมีหนามแข็งกระจายห่างๆอยู่ทั่วลำต้น กิ่งอ่อนใบอ่อนมีขนสีน้ำตาลขึ้นปกคลุม ใบเดี่ยวออกเรียงสลับสองด้านในระนาบเดียวกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กลับแกมขอบขนาน หรือรูปหอกกลับแกมขอบขนาน ปลายใบเป็นติ่งแหลม โคนใบมนหรือเว้าเล็กน้อย ส่วนขอบใบเรียบ ส่วนที่ค่อนไปทางปลายใบจะมีขนาดกว้างกว่าส่วนที่ค่อนมาทางโคนใบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 5-7 ซม. และยาวประมาณ 12-18 ซม. หน้าใบเกลี้ยง ท้องใบมีขน ก้านใบยาวประมาณ 5 มม. พองเล็กน้อยและมีขนสีน้ำตาลปกคลุม ใบอ่อนมีขนนุ่มทั้งสองด้าน ดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุกตามซอกใบและปลายยอด ประมาณ 2-4 ดอก ก้านช่อดอกเรียว ดอกเป็นสีเหลือง สีชมพูอ่อน หรือสีเหลืองอมชมพู ดอกมีลักษณะห้อยลง กลีบดอกมี 6 กลีบ แบ่งออกเป็น 2 ชั้น ชั้นละ 3 กลีบ กลีบดอกบางเป็นรูปไข่ ปลายกลีบดอกแหลม ขอบกลีบดอกบิดเป็นลอนหรือเป็นคลื่น มีขนาดกว้างประมาณ 2 ซม. ยาวประมาณ 2.5-3.5 ซม. ด้านนอกกลีบมีขนนุ่ม กลีบเลี้ยงสีเขียวรูปไข่ มี 3 กลีบ มีขนาดกว้างและยาวประมาณ 0.5 ซม. มีขนนุ่มสีน้ำตาลขึ้นหนาแน่น ออกดอกในช่วงปลายฤดูร้อนถึงต้นฤดูฝน ดอกจะบานวันเดียว มีกลิ่นหอมมากในตอนเย็นจนถึงกลางคืน ผลเป็นผลกลุ่ม มีผลย่อยประมาณ 8-15 ผล ผลย่อยมีลักษณะเป็นรูปกระสวยหรือรูปทรงกระบอกมี 1-3 กระเปาะ ผิวผลเรียบ ผลสดเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองจนถึงสีส้มแดง มีรสหวาน ภายในมีเมล็ดขนาดเล็ก 1-2 เมล็ด

การขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด  ตอนกิ่ง  และแยกเอาไหลที่ขึ้นรอบๆต้นเดิมมาปลูก

สรรพคุณ ลำต้นหรือรากนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาบำรุงน้ำนมขณะอยู่ไฟของสตรี

ประโยชน์ ผลสุกมีรสหวาน ใช้รับประทานได้

นิยมใช้ปลูกเป็นไม้ประดับในสวนไม้หอม โดยทำรั้วหรือซุ้มให้อยู่เป็นเอกเทศ