พรรณไม้ในร้อยวัด

พรรณไม้ในร้อยวัด                                                                                                     

ผศ.วิชัย  ปทุมชาติพัฒน์

สืบเนื่องจากการสำรวจพรรณไม้ในวัดในกรุงเทพมหานครจำนวน 100 วัด จากทั้งหมด 433 วัด ได้รับการกล่าวขานกันในหมู่ลูกศิษย์ที่ช่วยงานสำรวจและเพื่อนอาจารย์ที่ใกล้ชิดทำให้มีพรรณไม้ในวัดมีหลายเวอร์ชั่นเนื่องจากได้พบต้นไม้แปลกๆสวยๆหลายต้นมาเล่าสู่กันฟังอยู่เสมอ เริ่มการสำรวจโดยตั้งเป้าหมายไว้ 50 วัด จะใช้เวลา 6 เดือน  เมื่อครบกำหนดแล้วจึงรู้ว่าต้องสำรวจให้ครบปีจึงจะได้ข้อมูลและภาพประกอบที่สมบูรณ์ เพราะไม้ต้นหรือไม้ยืนต้นนั้นมีระยะเวลาของการออกดอกติดผลแตกต่างกันออกไป  ต้องสำรวจซ้ำในแต่ละวัดอีกหลายครั้ง เมื่อครบปีก็ยังสนุกอยู่ จากเป้าหมาย 50 วัด กลายเป็น 100 วัด  ยิ่งสำรวจยิ่งมีพรรณไม้ไม่ซ้ำมาอวดกันเพิ่มอีกเรื่อยๆ ผ่านไปเป็นปีครึ่งก็ได้ข้อมูลครบตามต้องการ เมื่อทำเป็นหนังสือส่งเสริมการศึกษาธรรมชาติจำนวน 2,000 เล่ม ออกเผยแพร่โดยท่านอาจารย์ดร.มนธิดา สีตะธนี จากสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มีความหนา 120 หน้า เป็นภาพสีทั้งหมดในรูปเล่มที่สวยงามเป็นอย่างยิ่ง ท่านได้ส่งไปเผยแพร่ในสถานศึกษาและหน่วยราชการที่เกี่ยวข้องทั่วประเทศ  แต่ก็ยังไม่เพียงพอ มีท่านที่สนใจสอบถามมาขอไปใช้ประโยชน์บ้าง แต่ก็ไม่มีให้แล้ว จึงได้นำมาเผยแพร่อีกครั้งหนึ่งโดยย่อ เนื่องจากพรรณไม้ที่สำรวจพบมีมากถึง 277 ชนิด จาก 100 วัด มากเกินกว่าที่จะนำมาเสนอได้ทั้งหมด จึงขอนำเสนอบางส่วนเรียงลำดับอักษรดังนี้

หนังสือพรรณไม้ในวัด

ดอกเจ้าหญิงสีชมพู

กรวย พบที่วัดเจ้าอามอยู่ริมคลองที่ไหลผ่านในวัด อีกต้นอยู่ริมรั้ววัดโพธินิมิตร เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ ใบมันวาว  ผลขนาดหัวแม่มือสีส้มสดสวยมาก  เมล็ดแข็งขนาดปลายนิ้วก้อย งอกช้า

กรวยป่า  พบที่วัดหงส์รัตนาราม วัดนี้มีไม้เด่นหลายต้น กรวยป่าเป็นไม้ต้นขนาดใหญ่อยู่หลังโบสถ์ ใบหนา ผลเหลืองไส้แดง กรวยป่าต้นนี้อายุมากแล้วผลเลยไม่ดก

กระดังงาเขา พบที่วัดไทร เสียดายที่เพิ่งตายไปเมื่อกลางฤดูฝนที่ผ่านมา ท่านเจ้าอาวาสบ่นเสียดาย เพราะสูงกว่า 6 เมตรแล้ว ดอกดกและสวยมาก   มีกลิ่นหอมอบอวลไปไกล

กระโดน พบที่วัด วัดบุปผาราม วัดนาคปรก วัดใหม่ยายแป้น ฯลฯ เป็นไม้ต้นขนาดกลาง สวยทั้งดอกใบและผล ยอดอ่อนกินเป็นผักสดได้ มีรสฝาดแต่อร่อย

กระทิง  พบหลายวัด แต่ต้นที่ดอกดกและสวยมากอยู่ที่วัดโมลีโลกยาราม วัดเบญจมบพิตร และวัดนิมมานนรดี กระทิงเป็นญาติสนิทกับสารภี ใบหนามันวาว ดอกสีขาวบริสุทธิ์ออกเป็นช่อ ผลกลมเกลี้ยง

กระเบา  พบที่วัดที่วัดเบญจมบพิตร กว่า10 ต้น ได้รับการตัดแต่งอย่างสวยงาม ติดผลขนาดกำปั้นสีดำหลายต้น พบที่วัดพระแก้วและวัดราชาธิวาสแห่งละต้น กระเบาเป็นอาหารโปรดของลิงบางพันธุ์

กระพี้จั่น  พบที่วัดโพธินิมิตร วัดราชโอรส และ วัดใหญ่ศรีสุพรรณ เป็นไม้ต้นตระกูลถั่ว ออกดอกในฤดูหนาว กลีบดอกสีม่วงเข้มออกเป็นช่อสวยมาก

กันเกรา พบที่วัดหงส์รัตนาราม 2 ต้น สูง 4.5 เมตร ได้รับการบำรุงรักษาเป็นอย่างดี ดอกสวย กลีบดอกสีครีม ออกดอกไม่มากนัก เพราะตำแหน่งที่ปลูกได้รับแสงแดดเพียงครึ่งวัน

เกด  เป็นพืชในวงศ์ละมุด พบที่วัดราชนัดดาราม ต้นใหญ่มาก  ใบหนาแน่นให้ร่มเงาเป็นอย่างดี ผลสุกกินได้ อีกต้นสูงเพียง 3 เมตรที่วัดสุทัศเทพวราราม  ส่วนต้นที่วัดบวรนิเวศอยู่ในมุมอับท่าทางน่าเป็นห่วง

เกาลัดไทย เป็นไม้แปลกอยู่ในวงศ์สำโรง เมล็ดกินได้ พบที่วัดนาคปรก มีดอกมีผลให้ชม สูง 3เมตร ตำแหน่งที่ปลูกได้แสงแดดไม่พอ พบต้นใหญ่กว่าที่วัดสุทัศเทพวราราม และวัดชนะสงคราม

โกโก้ เมล็ดของโกโก้ให้ชอคโกแลตและโอวัลติน มีต้นเดียวที่วัดดุสิดาราม สูง 8 เมตร ดอกและผลดกมาก ควรหาโอกาสพานักเรียนไปดู ปลูกในตำแหน่งที่ค่อนข้างเหมาะสม ได้แดดประมาณครึ่งวัน

ขนาน ไม้ดอกสวยผลสวยต้นนี้มีสองแห่งคือที่วัดบวรนิเวศวิหารกับวัดพระศรีมหาธาตุ ต้นใหญ่ทั้งคู่ สูงประมาณ 7 เมตร  ที่วัดบวรนิเวศวิหารมีป้ายชื่อขนาดมาตรฐานติดไว้ด้วย

ขันทองพยาบาท เป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณรักษาโรคได้กว่าสิบโรค พบต้นสูง 5 เมตรที่วัดประยุรวงศาวาส ออกดอกติดผลแต่ไม่ดกเนื่องจากปลูกเบียดกับไม้อื่นหลายต้นในบริเวณเขาเต่า แสงแดดไม่พอ พบต้นเล็กสูง 2 เมตรกว่าสิบต้นที่วัดจำปา เขตตลิ่งชัน

ไข่เน่า ผลไม้พื้นเมืองสีดำขนาดหัวแม่มือ รสเปรี้ยวอมหวานกลิ่นหอม พบที่วัดโสมนัสวิหาร  ต้นใหญ่มาก สูง 9 เมตร ผลดกมากหล่นทิ้งเกลื่อนกลาด เด็กวัดกวาดทิ้งน่าเสียดาย นำเมล็ดมาเพาะงอกสองต้น  อีกต้นสูง 7 เมตร รูปทรงต้นสวยงามสมบูรณ์ผลดกมากอยู่ที่โรงเรียนวัดเศวตรฉัตร

คงคาเดือด เป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณรักษาโรคได้กว่าสิบโรค พบที่วัดราษฎร์บำรุงเขตหนองแขม ต้นสูง 4 เมตร ค่อนข้างแคระแกร็นเพราะมีพื้นคอนกรีตล้อมกรอบโคนต้นไว้ ผลแห้งสวย นำมาตกแต่งได้

คาง ไม้ต้นขนาดใหญ่สูง 8 เมตร ใบและฝักคล้ายกระถิน โดดเด่นอยู่ข้างประตูทางเข้าของลานจอดรถวัดมกุฏกัตริยาราม แม่ค้ากาแฟใต้ต้นขอให้ช่วยหาชื่อมาติดให้ด้วย มีคนอยากรู้  หลายท่านคงเคยเห็น

ไคร้ย้อย ไม้ต้นขนาดเล็กดอกสวยมาก ดอกและผลผลคล้ายมะกอกน้ำเพราะเป็นญาติกัน พบต้นเดียวที่วัดเทวราชกุญชรที่เทเวศร์ สูง 4 เมตร ดอกดกด้านเดียวเพราะอีกด้านติดชายคาโรงรถของพระคุณเจ้า

จันทน์หอม  เนื้อไม้ของจันทน์หอมใช้ทำดอกไม้จันทน์และหีบพระศพพระราชงศ์ในอดีต ต้นที่ใหญ่มาก สูง 8 เมตร อยู่ข้างโบสถ์เก่าวัดนรนาถสิทธิการาม เทเวศร์ ต้น ใบ กิ่งก้านสมบูรณ์ดีแต่ไม่เคยออกดอก ต้นที่วัดอื่นเป็นต้นขนาดเล็ก ได้แก่ วัดบพิธภิมุข วัดโมลีโลกยาราม วัดราษฎร์บำรุง วัดทองธรรมชาติ

เจ้าหญิงสีชมพู  ไม้ต้นดอกสวยต้นนี้จัดให้เป็นนางเอกของการสำรวจครั้งนี้ เป็นไม้นำเข้าจากออสเตรเลีย ทราบชื่อไทยจากรศ.เอื้อมพร วีสมหมาย จากม.เกษตรศาสตร์ว่า”เจ้าหญิงสีชมพู”เมื่อประมาณเดือนเมษายน 2551 หลังจากนั้นได้พยายามค้นหาชื่อวิทยาศาสตร์ทางอินเตอร์เน็ตและจากหลายแหล่ง รวมทั้งได้ทำหนังสือขอความอนุเคราะห์กองคุ้มครองพันธุ์พืช กรมวิชาการเกษตร ให้ตรวจสอบชื่อ ก็ไม่ได้คำตอบ ทราบเพียงว่าเป็นไม้ต่างถิ่น แต่ก็ยังไม่ยอมแพ้ พยายามขอพบท่านเจ้าอาวาสวัดไทรเจ้าของต้นไม้ดอกสวยต้นนี้ที่มีเพียงต้นเดียวที่สำรวจพบท่านบอกว่าพระนวกะปลูกถวายเมื่อหลายปีก่อนแล้วสึกไปโดยไม่บอกชื่อไว้  มาได้คำตอบเมื่อเวลาผ่านไปปีกว่า จากผู้มีพระคุณ 3 ท่าน คือ  ทีมงานของอาจารย์มนธิดา สีตะธนี  ผศ.จิรายุพิน  จันทร์ประสงค์ และคุณภูกิจ  ธิติธนวรรษ  จากสวนมด  อำเภอบางไทร  ได้ชื่อว่า Melicope  elleryana (F.Muell) T.G.Hartley อยู่ในวงศ์ RUTACEAE ซึ่งเป็นวงศ์พืชตระกูลส้ม ออกดอกเป็นช่อรอบกิ่งหลายเดือนต่อเนื่องกัน กลีบดอกสีชมพูหลายระดับสวยงามอย่างไรให้ชื่มชมจากภาพที่ลงไว้

เฉียงพร้านางแอ  เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่สูงกว่า 8 เมตร เป็นสมุนไพร พบที่วัดอัปสรสวรรค์ ต้นรองลงมาพบที่วัดขุนจันทร์ ล่าสุดวัดบุปผารามเพิ่งนำต้นใหญ่สูงกว่า 6 เมตรมาปลูกไว้หลังโบสถ์ 

แฉลบแดง  พบที่วัดพระศรีมหาธาตุแห่งเดียว มีหลายต้น  ต้นใหญ่มาก สูง 8-10 เมตร ต้นที่สะพานให้อาหารปลาใหญ่มากขนาดสองคนโอบ แฉลบแดงเป็นพืชตระกูลถั่ว ใบคล้ายกระถิน รัศมีทรงพุ่มให้ร่มเงาไปหลายสิบตารางเมตร แม่ค้าขายปลาปล่อยบอกว่าหาชื่อมาติดให้ด้วย คนมาปล่อยปลาทำบุญสอบถามชื่อ อยู่เสมอ หลายคนพยายามหาต้นกล้าใต้ต้นแต่ไม่พบเลย  ต้องไปเก็บฝักมาเพาะเอง

ช้าแป้น  พบต้นเดียวที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม อยู่ในกรอบกำแพงปิดตายห้ามเข้า เพราะเป็นที่ทำงานของเครื่องปั๊มน้ำใหญ่ ต้องปีนกำแพงเข้าไปถ่ายภาพ เป็นไม้ต้นสูง 6 เมตร ทรงพุ่มแน่นสวย ใบ ดอกสวย แต่ไม่ติดผล ไปหาข้อมูลซ้ำหลายครั้งก็ไม่พบว่ามีเมล็ด

ชิงชัน ไม้เนื้อแข็งชั้นดีที่รู้จักกันทั่วไป พบต้นเดียวที่วัดใหญ่ศรีสุพรรณ สูง 6 เมตร ออกดอกและติดฝักเป็นปีแรก ปลูกเบียดชายคาศาลาสวดศพ มีพื้นคอนกรีตล้อมโคนต้น กาฝากเกาะกินเกือบทั้งต้น

ชุมแสง ไม้ป่าหายาก เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่พบที่วัดตลิ่งชันและวัดปากน้ำภาษีเจริญ เป็นไม้ล้อมมาปลูก สูง 6 เมตร ดอกเป็นช่อสีขาวสวย ผลแก่สีเขียว ออกดอกติดผลดี ตำแหน่งที่ปลูกเหมาะสมทั้งสองวัด

ดิ๊กเดียม ไม้ชื่อแปลกต้นนี้ถือเป็นจุดขายของวนอุทยานแพะเมืองผีที่จังหวัดแพร่ พบสองต้นในกรุงเทพฯ ที่วัดเทพศิรินทร์ และวัดประดิษฐาราม(วัดมอญ)ที่อยู่ตรงข้ามมรภ.บ้านสมเด็จเจ้าพระยา  ความแปลกของดิ๊กเดียมก็คือเมื่อสัมผัสโดยการลูบไล้เบาๆที่ลำต้นระดับต่ำต้นไม้จะสั่นไหวไปถึงใบที่ปลายยอดเหมือนอาการจั๊กจี้ของคน น่าจะเป็นเพราะลำต้นมีเปลือกหนาเนื้อไม้น้อย ต้องไปพิสูจน์ได้ด้วยตนเอง

แดง  ไม้เนื้อแข็งชั้นดีที่รู้จักกันทั่วไป เป็นพืชตระกูลถั่ว ฝักหนาแข็งเมล็ดเล็ก พบต้นใหญ่ที่เพิ่งนำมาปลูกที่วัดบุปผาราม พบต้นเล็กที่วัดสังข์กระจายหลายต้น และวัดประยุรวงศาวาสอยู่ชิดรั้วสวนเต่า 1 ต้น

ตะเคียนทอง ต้นที่ใหญ่ที่สุดสูงกว่า 10 เมตรอยู่ที่วัดสังข์กระจาย มีเครื่องเซ่นไหว้จำนวนมาก ต้นขนาดรองลงไปอยู่ที่วัดใหม่ยายแป้น และวัดหงส์รัตนาราม ทั้งสองต้นนี้ไม่มีเครื่องเซ่นไหว้ ผลตะเคียนทองมีปีกยาวสองปีก เพาะกล้าง่าย

ตะลุมพุก พบที่วัดประดิษฐารามและวัดสัมพันธวงศ์ ขนาดใกล้เคียงกัน สูง 4 เมตร ดอกสีขาวฟอร์มสวย  ขนาด 5 ซม. ผลกลมเกลี้ยงสวย ขนาดลูกบิลเลียด เมล็ดเพาะง่าย

โนรา  ไม้พุ่มรอเลื้อยมีอีกชื่อว่ากำลังช้างเผือก ดอกก็สวยผลยิ่งสวยแปลกเพราะมีสามปีก พบที่วัดปากน้ำภาษีเจริญอยู่ริมแม่น้ำเลื้อยพันไม้ต้นอื่นขึ้นไปเกือบสิบเมตร  ที่วัดโพธิ์อยู่ในกรอบเดียวกันกับช้าแป้นแต่อยู่ฝั่งตรงข้าม ถูกตัดแต่งเสมอจนบางครั้งเหลือแต่โคน  ยังโชคดีกว่าต้นที่วัดมกุฏกษัตริยารามที่ตัดแต่งเป็นพุ่มสวย แต่ถูกตัดทิ้งแล้วเพื่อปรับปรุงลานจอดรถ

บุนนาค ไม้ต้นดอกหอมชอบอากาศหนาว ดอกสวยเหมือนไข่ดาว พบหลายวัดส่วนใหญ่จะแคระแกร็นแพ้แดดเกิดอาการใบไหม้ ต้นที่ค่อนข้างสมบูรณ์และเคยออกดอกมีสองต้นปลูกคู่กันอยู่ที่วัดบุปผารามซึ่งเป็นวัดที่พระราชทานเพลิงศพสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์(ช่วง  บุนนาค) “เจ้าพ่อ” ของชาวบ้านสมเด็จฯ เคยเห็นต้นบุนนาคทีวัดเจดีย์ชะเวดากองที่พม่าต้นใหญ่มากขนาดสองคนโอบความสูงเกือบสิบเมตร  ต้นที่สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนาฯทรงปลูกที่บ้านสมเด็จฯนับเป็นต้นที่สมบูรณ์มาก

ประคำไก่  เป็นสมุนไพรมีสรรพคุณหลายอย่างรวมทั้งกระตุ้นความรู้สึกทางเพศ เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่มาก พบที่วัดใหญ่ศรีสุพรรณและวัดหงส์รัตนาราม ต้นสูงเกือบ 10 เมตรทั้งสองวัด ใบหนาแน่นห้อยย้อยลงมาสวยมาก ต้นที่วัดใหญ่ฯเป็นต้นตัวเมียไม่มีเกสรตัวผู้

ประดู่แดง  ไม้ต้นดอกสวยออกดอกฤดูหนาว ผลัดใบหมดต้นแล้วออกดอกแดงสดทั้งต้น พบที่วัดทองธรรมชาติ วัดจักรวรรดิราชาวาส วัดเทพศิรินทราวาส วัดอินทาราม ฯลฯ  ต้นที่ใหญ่ที่สุดสูงกว่า10เมตรที่วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ถูกตัดทิ้งเพื่อปรับปรุงภูมิทัศน์ด้านที่ติดกับอาคารที่ตั้งราชบัณฑิตยสถาน

พญามูลเหล็ก  มีต้นเดียวที่วัดใหม่พิเรนทร์  เป็นไม้พุ่มสูง 3.5 เมตร หลวงพี่ที่ปลูกบอกว่าต้นไม้ต้นนี้ช่วยชีวิตโยมพี่สาวที่เป็นเบาหวานจนนายแพทย์บอกว่าอาการเกินจะรักษา ท่านต้มให้กินจนหาย ท่านที่สนใจไปพิสูจน์ได้ ต้นอยู่ข้างหอฉันท์  มองจากป้ายรถเมล์หน้าวัดก็เห็นต้นไม้มหัศจรรย์ต้นนี้อยู่ติดกับต้นสมอไทย

พระเจ้าห้าพระองค์  มีเกือบทุกวัดขนาดเท่าเทียมกัน สูงประมาณ 5 เมตร  เนื่องจากเป็นต้นไม้ที่สมเด็จพระสังฆราชประทานให้เจ้าอาวาสทุกวัดนำไปปลูกเนื่องในวันประสูติเมื่อหลายปีมาแล้ว  ใบหนาแน่นเรียงตัวสวยเหมือนใบมะยม ผลกลมขนาดลูกปิงปอง เมล็ดขนาดเหรียญสิบบาทมี่รอยนูนเหมือนพระพุทธรูปห้าพระองค์หันฐานพระเข้าหากัน หันพระเกศออกด้านขอบเมล็ด เป็นสิ่งที่แปลกตามาก

พะยอม ไม้ต้นดอกหอมมาก ผลัดใบหมดต้นแล้วออกดอกสีขาวโพลนทั้งต้น มีหลายวัด ต้นที่วัดอินทารามมีขนาดใหญ่ที่สุดสูง 7 เมตร  ทรงพุ่มสวยเหมือนอยู่ในป่า ปลูกอยู่ที่ท่าน้ำของวัด  ต้นที่วัดใหญ่ศรีสุพรรณมีหลายต้น แต่ปลูกเบียดชายคาศาลาอเนกประสงค์ เพิ่งออกดอกในปีแรก ผลมีปีก เพาะกล้าได้ง่าย

พะยูง  พบสองต้นที่วัดตรีทศเทพ อายุมากแล้ว สูง 6 เมตร  ทรงพุ่มแน่นมาก อยู่ทางประตูด้านหลังของวัด พยายามไปดูหลายครั้งแต่ไม่พบว่าออกดอก หมดโครงการแล้วก็ต้องไปอีก

โพศรี  ไม้ต้นขนาดใหญ่ ใบสวยเหมือใบโพธิ์ ดอกเป็นแท่งสีแดงเหมือนพริกชี้ฟ้าสุก ผลแห้งขนาดซาลาเปาสามารถระเบิดออกเป็นชิ้นๆได้ ซึ่งเป็นวิธีที่ทำให้เมล็ดกระจายออกไปแพร่พันธุ์ตามธรรมชาติ พบหลายวัด ต้นที่วัดปทุมวนาราม วัดบางยี่ขัน  วัดอัมพวา วัดนางชี ค่อนข้างสมบูรณ์  ส่วนวัดอื่นๆยังไม่โตมาก

มหาพรหม ไม้หอมที่มีดอกสวยมาก พบต้นเดียวที่วัดนางชี สูง 4.5 เมตร ปลูกอยู่ที่หน้ากุฏิท่านเจ้า

อาวาส สมบูรณ์มากเพราะได้รับการบำรุงรักษาอย่างดี  ต้นขนาดนี้น่าจะออกดอกได้แล้ว ต้องตามไปดูอีกในช่วงกลางฤดูหนาว

มะกอกเกลื้อน เป็นไม้ต้นขนาดกลาง ผลกลมยาวขนาดหัวแม่มือ เนื้อในเมล็ดที่เรียกว่าคัพภะที่มีอยู่สามอันต่อผลกินได้ พบต้นเดียวที่วัดราชบพิธ ต้นสูง 6 เมตร เคยติดผลแล้ว

มะกอกน้ำ  พบต้นเดียวที่วัดมะกอก เขตตลิ่งชัน ผลดกมาก เป็นพันธุ์มะกอกมัน อร่อยมาก หลวงพี่บอกว่าลูกหล่นเองอร่อยกว่าลูกที่สอยลงมา ท่านยินดีให้ตอนไปแพร่พันธุ์ที่วัดอื่น

มะกา  เป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณเกี่ยวกับระบบย่อยอาหารและขับถ่าย ต้นที่สวยงามและผลดกอยู่ที่วัดหิรัญรูจี  ต้นเก่าแก่มากอยู่ที่วัดทองธรรมชาติ

มะเกลือเลือด  พบต้นเดียวที่วัดนรนาถสุทธิการาม เป็นไม้ต้นสูง 9 เมตร ผลแห้งแบนขนาดเหรียญห้าบาท นำมาตกแต่งได้ เป็นไม้ป่าที่ไม่ค่อยรู้จักกัน มีสรรพคุณรักษาโรคประดง

มะคะ ไม้ชื่อแปลกต้นนี้เป็นพืชตระกูลถั่ว ต้นใหญ่กว่าสิบต้นอยู่ที่วัดพระศรีมหาธาตุ สูง 8 – 10 เมตรพบต้นเล็กอีก 2 ต้นที่วัดราชาธิวาสกับวัดราชประดิษฐ์ ผลแบนครึ่งซีกขนาดกระหรี่ปั๊บชิ้นเล็ก มะคะเป็นญาติสนิทกับต้นอัมพวา ต่างก็เป็นพพรรณไม้จากภาคใต้

มะพลับ ไม้ผลพื้นเมืองผลกินได้ ผลสุกสีส้มขนาดมะเขือไข่เต่า ต้นเก่าแก่สูงกว่า 10 เมตรอยู่ข้างโบสถ์เก่าที่วัดหงส์รัตนาราม  พบอีกที่วัดราชสิทธาราม วัดสิงห์

มะพูด ไม้ผลพื้นเมืองผลกินได้ ผลสุกสีส้มขนาดส้มเขียวหวาน ต้นใหญ่พบที่วัดบวรนิเวศ สูงชะลูดราว 5.5 เมตร เพราะปลูกเบียดกับไม้อื่นอีกหลายต้น แต่ผลดกมาก

มะแพร้ว  มะแพร้วอยู่นอกเกณฑ์การสำรวจ แต่เห็นว่าหาดูยากเลยนำมาแนะนำให้รู้จัก มะแพร้วเป็นมะพร้าวกลายพันธุ์ที่แต่ละผลไม่มีหางหนูตรงขั้วผล ไปดูได้ที่วัดนางชี กำลังติดผลรุ่นแรก

มะริด  ไม้ต้นขนาดกลางวงศ์เดียวกับมะพลับ ผลขนาดลูกเทนนิส สีส้มเข้มสวยมาก มีขนอ่อนนุ่มปกคลุมผิวผล มีแห่งเดียวที่วัดใหม่ยายแป้น ต้นนี้ถูกตัดแต่งเสมอ จนน่าสงสาร ผู้สนใจไม้หายากโปรดรีบไปชม

เม่า เคยดื่มน้ำหมากเม่าหรือไวน์หมากเม่าแล้ว เชิญไปดูต้นและผลหมากเม่าได้ที่วัดบางปะกอกกับวัดประดิษฐาราม ถึงแม้จะติดผลไม่มากเหมือนในป่าแต่ก็พอมีให้ดู

รวงผึ้ง พรรณไม้ต้นขนาดกลาง ดอกสีเหลืองบานกลางฤดูฝน ดอกดกมากแทบมองไม่เห็นใบ พบใน 2 วัด คือวัดบวรนิเวศน์วิหาร และวัดมกุฎกษัตริยราม ทั้งสองต้นมีลักษณะไม่สมบูรณ์เท่าที่ควร

รัตนพฤกษ์ เป็นพันธุ์ไม้ลูกผสมระหว่างราชพฤกษ์กับกัลปพฤกษ์ ปกติก็ดอกสวยอยู่แล้วทั้งสองชนิด ลูกผสมจึงสวยขึ้นไปอีกเป็นสองเท่า ไม่ติดฝักเลย มีต้นเดียวที่วัดบางปะกอก สูง 8 เมตร ทรงพุ่มแผ่กว้างมาก ออกดอกในฤดูหนาว แต่ช่วงที่คณะสำรวจไปพบเป็นฤดูฝนยังมีดอกอยู่ประปราย เข้าไปใกล้ไม่ได้เพราะมีรังผึ้งขนาดกาละมังซักผ้าอยู่ที่ระดับ 2.5 เมตร ที่โคนกิ่งแรก

ลองกอง ต้นสูง 3 เมตรอยู่หลังโบสถ์วัดจันทร์สโมสร  อีกต้นเล็กกว่าอยู่ที่วัดราชประดิษฐ์ ทั้งสองต้นมีใบดกหนาแน่นมาก แต่คงไม่ตั้งความหวังไว้ถึงขั้นออกดอกติดผล

ละมุดสีดา  ไม้ผลพื้นเมืองหายากอีกชนิดหนึ่ง เป็นญาติกับละมุดและพิกุล พบเพียง 2 ต้น ที่วัดเทวราชกุญชรและวัดไทร ละมุดสีดามีความสวยงามทุกส่วน  นอกจากใบสวยแล้ว ทรงพุ่มก็สวย ส่วนผลนั้นยิ่งสวย  ผลขนาดหัวแม่มือหัวแหลมท้ายแหลม มีหลายสี ตั้งแต่สีแดงสด สีส้ม ถึงสีม่วงแดง  เนื้อผลกินได้   

สกุณี ไม้ต้นขนาดใหญ่ชื่อเพราะต้นนี้ ผลแห้งกลมแบนขนาดเหรียญสิบบาทมีปีกกางออกสองข้างเหมือนนกบิน  นำไปตกแต่งได้ พบต้นเดียวที่วัดใหญ่ศรีสุพรรณสูง 6 เมตร ออดดอกมากแต่ไม่ติดผล

สตาร์แอปเปิล เป็นไม้ผลพื้นเมืองอยู่ในวงศ์เดียวกันกับละมุด ติดผลง่าย ผลขนาดลูกเทนนิส เนื้อผลมียางมีรสหวานอมฝาด พบหลายวัด ต้นใหญ่มากอยู่ที่วัดอนงคาราม รองลงไปอยู่ที่วัดมณฑป วัดหิรัญรูจี

สมอภิเพก เป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณรักษาหลายโรค ต้นที่เก่าแก่อยู่ที่วัดโสมนัสวิหาร อยู่ใกล้ต้นไข่เน่า ต้นสูง 12 เมตร  ทรงพุ่มใหญ่มากและผลดก ผลแก่ช่วงกลางเดือนตุลาคม ร่วงหล่นทิ้งวันละหลายร้อยผล ทราบจากหลวงพี่ที่วัดราชสิทธารามว่าต้นที่วัดของท่านไม่หล่นทิ้งเพราะแม่ชีเก็บไปขายร้านเจ้ากรมเป๋อ  ต้นใหญ่อีกต้นที่วัดเวฬุราชินเป็นหมัน  ชาวบ้านบ่นว่าดอกมีกลิ่นเหม็นมาก

สะตือ ไม้ต้นขนาดยักษ์ โคนต้นสองคนโอบ สูงกว่าสิบเมตร มี 3 ต้น ได้แก่ต้นที่วัดทองธรรมชาติ วัดตลิ่งชัน วัดสังข์กระจาย ทรงพุ่มแผ่กว้างให้ร่มเงาหลายสิบตารางเมตร โคนต้นแผ่ออกเป็นปีกเรียกว่า “พูพอน”

สาละลังกา ไม้ต้นดอกสวยต้นนี้มีปลูกไว้เกือบทุกวัด คือ 80 วัด จาก 100 วัด เนื่องจากเข้าใจว่าเกี่ยวข้องกับองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า  หลายคนกราบไหว้  แท้จริงแล้วสาละลังกาไม่เกี่ยวข้องกับศาสนาเลย แต่เป็นไม้ดอกสวยที่โครงสร้างของดอกแปลกมาก ผลโตขนาดลูกโบว์ลิ่ง เมื่อสุกจะมีกลิ่นเหม็นมาก ต้นที่มีดอกสวยที่สุด กลีบดอกสีแดงสดอยู่ที่วัดราชสิทธาราม  สามารถนำผลมาแยกเอาเมล็ดออกมาเพาะได้

สาละอินเดีย ไม้ต้นวงศ์ยางนาและพะยอมต้นนี้คือต้นที่เกี่ยวข้องกับพุทธประวัติโดยตรงทั้งตอนประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน มีเพียง 5 วัด ต้นที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงปลูกที่วัดบวรนิเวศวิหารเมื่อวันที่  11 กรกฎาคม 2511 ต้นแก่แล้วสภาพไม่ค่อยสมบูรณ์  ส่วนต้นที่ทรงปลูกที่วัดเบญจมบพิธเมื่อวันที่ 22 ตุลาคม 2516  นั้น เจริญเติบโตดี สภาพสวยงาม  ต้นที่สมบูรณ์ที่สุดอยู่ที่วัดราชบพิธ  อีก 2 ต้นอยู่ที่วัดนาคปรก และวัดพระศรีมหาธาตุ  สาละอินเดียเป็นไม้นำเข้าจากอินเดีย ออกดอกออกผลยากจึงไม่แพร่หลาย

สำโรง ไม้ต้นผลสวยต้นนี้มี 4 วัด ที่สูง 15 เมตรอยู่ที่วัดตลิ่งชัน ส่วนอีกสามต้นอยู่ที่วัดราชาธิวาส วัดเทพศิรินทร์ และวัดอ่างแก้ว มีความสูงลดหลั่นกันไป  ต้องระวังผลแห้งขนาดกำปั้นหล่นลงมาทำให้บาดเจ็บ

สุวรรณพฤกษ์ ไม้ต้นขนาดกลางเก่าแก่ต้นนี้มีที่เดียวที่วัดวัดสุวรรณาราม สูง 7 เมตร ผลสีชมพูเนื้อใสขนาดไข่มุก ปลูกคู่กันอยู่หน้าโบสถ์ที่มีชื่อเสียงเรื่องความสวยงามของภาพเขียนที่ผนังโบสถ์ เป็นต้นไม้ชื่อเดียวกันกับวัด แต่ไม่มีใครรู้จักชื่อ  แสดงว่าผู้ปลูกตั้งใจปลูกให้เป็นไม้คู่วัด แต่ไม่มีคนจดจำชื่อ

อโศกพวง  ไม้ต้นขนาดกลางพุ่มแน่น มี 27 วัด ดอกสีแดงสดขนาดจานรองถ้วยกาแฟ  สวยสะดุดตาผู้พบเห็น น่าเสียดายที่ดอกใหญ่ๆสวยๆนี้จะเกิดในทรงพุ่ม หากไม่แหวกดูจะไม่เห็น ความแปลกของอโศกทุกชนิดคือใบอ่อนจะเป็นพวงห้อยย้อยลงเหมือนอาการโศกเศร้า เมื่อแก่จึงชูใบขึ้นตามปกติ  ไม่ติดฝักไม่มีเมล็ด ต้องตอนกิ่งเพื่อขยายพันธุ์

จากพรรณไม้จำนวน 60 ชนิดที่ถูกคัดมาลงไว้ข้างต้น หวังว่าคงมีสักต้นหนึ่งที่ท่านสนใจอยากเห็นต้นจริง ท่านสามารถตามหาต้นไม้ในวัดที่ระบุไว้  ยังมีพรรณไม้ที่ไม่ได้นำมาลงไว้อีกกว่าสองร้อยชนิด หากท่านที่สนใจมีข้อสงสัยต้นไม้อื่นที่ไม่ปรากฏชื่อในเรื่องนี้ กรุณาติดต่อผู้เขียน ที่หมายเลข 081-8035131