กาหลง ชงโค โยทะกา : ไม้งามสามสหาย
ผศ.วิชัย ปทุมชาติพัฒน์
กาหลง ชงโค โยทะกา : ไม้งามสามสหาย
กาหลง ชงโค และโยทะกา พรรณไม้งาม3 ชนิดนี้เป็นไม้ดอกสวย ที่เป็นพรรณไม้ในวงศ์เดียวกัน คือวงศ์ ถั่ว ชื่อว่า CAESALPINIACEAE ผู้พบเห็นมักสับสนว่าต้นใดชื่อใดกันแน่ จึงขอนำรายละเอียดคุณลักษณะของแต่ละชนิดมาให้ทราบพร้อมภาพประกอบเปรียบเทียบให้ศึกษาอย่างชัดเจน ดังนี้
กาหลง
ชื่อไทย กาหลง
ชื่อวิทยาศาสตร์ Bauhinia acuminata L.
ชื่อวงศ์ วงศ์ถั่ว หรือ Family CAESALPINIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก มีความสูงของต้นประมาณ 1-2 เมตร เปลือกลำต้นเรียบเป็นสีน้ำตาล แตกกิ่งก้านไม่มาก กิ่งก้านชูขึ้น ใบเดี่ยวออกเรียงสลับ ใบเป็นรูปไต ปลายใบเว้าลึกเข้ามาเกือบครึ่งใบ ทำให้ปลายแฉกสองข้างแหลม แยกเป็น 2 พู โคนใบมนเว้าเป็นรูปหัวใจ กว้างประมาณ 7-9 เซนติเมตรและยาวประมาณ 8-11 เซนติเมตร แผ่นใบค่อนข้างหนา เป็นสีเขียวเข้ม ดอกเป็นช่อกระจะแบบสั้น ๆที่ปลายกิ่งประมาณช่อละ 4-6 ดอก กลีบดอก 5 กลีบเป็นสีขาวบริสุทธิ์ มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ดอกบานเต็มที่จะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 6-8 เซนติเมตร ผลเป็นฝักแบนรูปขอบขนาน กว้าง 1.3-1.6 เซนติเมตร ยาว 8-10 เซนติเมตร ขอบฝักเป็นสันหนา โคนแหลม ปลายฝักป้านมีติ่งแหลม เมื่อแก่จะเป็นสีน้ำตาล มีเมล็ด 7-10 เมล็ด เมล็ดแบนเพาะกล้าได้ง่าย
การใช้ประโยชน์ ปลูกเป็นไม้ประดับ ในทำเลที่มีแสงแดด 6-8 ชั่วโมงต่อวัน ดอกและยอดอ่อนรับประทานได้
ชงโค
ชื่อไทย ชงโค
ชื่อวิทยาศาสตร์ Bauhinia purpurea L.
ชื่อสามัญ Orchid tree
ชื่อวงศ์ วงศ์ถั่ว หรือ Family CAESALPINIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 3-8 เมตร ลำต้นเป็นสีน้ำตาลอ่อน กิ่งก้านมักห้อยย้อยลงมา กิ่งอ่อนมีขนปกคลุม ใบเดี่ยวรูปไต ปลายของใบเว้าลึกมาก ปลายใบทั้งสองด้านกลมมนดูคล้ายใบแฝดติดกัน ดอกออกเป็นช่อกระจะตามปลายกิ่ง และลำต้น ช่อละ 5-10 ดอก กลิ่นหอมอ่อน ๆ กลีบดอก 5 กลีบสี มี1กลีบขนาดใหญ่ ลักษณะของดอกคล้ายกับดอกกล้วยไม้ กลีบดอกที่ใหญ่ที่สุดจะมีลายเส้นสีเข้มสะดุดตา เมื่อบานเต็มที่จะกว้าง 8-11 เซนติเมตร เกสรผู้เป็นเส้นยาว 5 เส้น ยื่นยาวออกมานอกดอก เกสรเมียอยู่ตรงกลาง 1 เส้น ยาวกว่าเกสรผู้ ชงโคชนิดฮอลแลนด์จะไม่ติดฝัก ส่วนชงโคพื้นเมืองที่มีดอกเล็ก กลีบดอกสีชมพูจะติดฝักมาก ยาว 20-25 เซนติเมตร
การขยายพันธุ์ ชงโคฮอลแลนด์ ไม่ติดฝัก ต้องขยายพันธุ์ด้วยกิ่งตอน ส่วนชงโคพื้นเมืองติดฝักยาว 15-20 เซนติเมตร ใช้เมล็ดเพาะกล้าได้ง่าย
การใช้ประโยชน์
1. เพราะมีดอกดกและสีสันสวยงามจึงนิยมปลูกประดับอาคารสถานที่ต่าง ๆ
2. เป็นไม้ดอกสัญลักษณ์ของฮ่องกง
3. เป็นต้นไม้ประจำมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา โรงเรียนเทพลีลา โรงเรียนปิยะบุตร และอีกหลายสถาบัน
4. เป็นสมุนไพร มีสรรพคุณรักษาได้หลายโรค
ชงโคแท้
ชงโคป่า
โยทะกา
ชื่อไทย โยทะกา
ชื่อวิทยาศาสตร์ Bauhinia monandra kurz อยู่ใน
ชื่อวงศ์ วงศ์ถั่ว หรือ Family CAESALPINIACEAE
ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 2-3 เมตร ลำต้นสีน้ำตาลอ่อน แตกกิ่งก้านขนาดเล็กจำนวนมาก จนทรงพุ่มอัดแน่น ใบเป็นรูปไต ปลายใบเว้าลึกเข้ามาเกือบครึ่งใบ ทำให้ปลายแฉกสองข้างแหลม แยกเป็น 2 พู โคนใบมนเว้าเป็นรูปหัวใจ กว้างประมาณ 5-7 เซนติเมตรและยาวประมาณ 6-8 เซนติเมตร แผ่นใบบาง เป็นสีเขียวอ่อน ดอกเป็นช่อกระจะแบบสั้น ๆที่ปลายกิ่งประมาณช่อละ 1-3 ดอก กลีบดอก 5 กลีบเป็นสีเหลืองอ่อน ดอกที่บานเต็มที่แล้วยังห่อกลีบอยู่เหมือนยังไม่บาน หน้าดอกห้อยลง บานเต็มที่จะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-6 เซนติเมตร ดอกที่เหี่ยวแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีม่วง ผลเป็นฝักแบนรูปขอบขนาน โคนฝักเรียวแหลม ฝักกว้าง 1.0-1.5 เซนติเมตร ยาว 11-13 เซนติเมตร ปลายฝักมีติ่งแหลม เมื่อแก่จะเป็นสีน้ำตาล มีเมล็ด 10-12 เมล็ด เมล็ดแบนเพาะกล้าได้ง่าย
การขยายพันธุ์ ขยายพันธุ์ด้วยกิ่งตอน และใช้เมล็ดเพาะกล้า
การใช้ประโยชน์ ดอกมีสีสันสวยงาม เมื่อดอกบานใหม่เป็นสีเหลือง และเปลี่ยนเป็นสีม่วงในวันถัดไป จึงนิยมปลูกประดับอาคารสถานที่ต่าง ๆ
